10. A. Neomagus
Comments : Off
ong. 1800, astrologist en meester in de vrije konsten (kwakzalver)
De Bataafse Republiek heeft vanaf 1795 te maken met een zeeblokkade. Met name in de steden slaat de armoede snel toe. Amsterdam trekt mensen aan die gebruik maken van de malaise en andere mensen (valse) hoop geven.1 Onder hen is een kwakzalver die zich bedient van de naam Neomagus.
Advertentie
In de Opregte Haarlemse Courant van donderdag 4 juni 1801 (het 7de jaar der Bataafsche Vrijheid, Gelijkheid, Vrijheid, Broederschap) staat deze advertentie, overgenomen met hoofdletters en interpunctie:
Die den invloed der Planeeten zoo ten opzichte Zijner Ligchaamsgesteldheid, als character en Hoedanigheden, benevens zijn lotgevallen wil ontdekken, door het laten trekken Zijner Horoscoop, om gedeigde gevaaren te ontworstelen, en te strekken tot een Gids in belangrijke onderneemingen, die geven zijn Geboorteplaats, Doopnaamen, het jaar, Maand en datum der geboorte op, bij A. N e o m a g u s, Astrologist en Mr. in de Vrije Konsten, in de Reestraat bij de Prinsegragt, te Amsterdam. De Brieven franco. De prijs voor elke Horoscoop is gesteld op een Ducaat, en bij meerdere te gelijk, tot de volgende verminderde prijzen als voor twee f 9; voor drie f 13; voor vier f 16-10; voor vijf f 20; – en voor elke daarenboven f 3.
Waarschuwing
De overheid reageert dezelfde dag met een waarschuwing tegen kwakzalvers. Ze is afkomstig van de Agent van de Nationale Opvoeding der Bataafsche Republiek, gedateerd op 4 juni 1801 in Den Haag, gericht aan de Mnicipailiteit (gemeentebestuur) van Amsterdam en op 8 juni ter ordonnantie van de Municipaliteit gepubliceerd door het Committé van Algemeen Welzijn.
Medeburgers,
Zekere A. N e o m a g u s, ingezetenen uewer stad, zich noemende Astrologist en Mr. in de Vrije Konsten, ontziet zich niet, in de Openbare Nieuwspapieren, zich zelven te annoncéren als één dier wezens, die uit de onkunde en ligtgeloovigheid van anderen een eerloos gewin te zoeken; onder bedriegelijke en schoonschijnende beloften, maakt hij er openlijk een spel van, hoofden met ydelen waan, harten met schrik en angst te vervullen, en het Huisselyk geluk door bedrogen verwachtingen te vergiftigen; en durft daar en boven dezen vuigen handel op prijsstellen, gelijk de eerlijke man doet omtrent de Vruchten Zijner industrie en talenten. Tot bevestiging van dit gezegde voeg ik hier nevens copie eener advertentie, te vinden in de Haarlemsche Courant van den 4e dezer, en vertrouwe van de wijsheid en werkzaamheid uwer Politie, dat dezelve, het zij door het emanéren van nieuwe ordonnantien, of het handhaven dergene, die daar toe voorhanden mogten zijn, of door andere gepaste middelen, deze schaamtelooze veremetelheid wel zal weten te beteugelen.
Heil en Achting.
Van der Palm.
Ter ordonnantie van den zelven
Wenckebach.
Gezwets
Op 9 april 1811 stuurt de Maire een brief aan de Heeren Commissarissen van Policie over het Arrondissement Amsterdam, over het toenemend uitventen van zogenaamde geneesmiddelen, dikwijls met zeer schadelijke bestanddelen bereid, alsmede over de verkoop van een zeker poeder ter zogenaamde verzilvering, dat uit zeer gevaarlijke delen bestaat. De burgemeester wijst hierbij op het gezwets van kwakzalvers die de goegemeente meeslepen. Hij vraagt de heren commissarissen hier krachtdadiglyk tegen op te treden.2
Pijnlijk
De kwakzalver bedient zich van de ongetwijfeld voor een astrologist imponerend overkomende naam Neomagus. Hij is wellicht afkomstig van Nijmegen, maar kan de naam ook ‘geleend’ hebben van de in 1759 geboren en sinds 1783 in Amsterdam werkzame apotheker Jan Neomagus,3 die kort tevoren, op 18 maart 1796 aan waterzucht is gestorven. Dat is in een rouwadvertentie bekendgemaakt. Het optreden van de kwakzalver onder de naam van haar man moet voor de weduwe Johanna Neomagus-Loots (1753-1826) pijnlijk zijn geweest.
Vanaf 1792
Astrologist en meester in de vrije kunsten Neomagus is al vanaf 1792 actief. Dan treffen we – op 10 maart – een advertentie van hem aan in de Rotterdamsche Courant. Hij is dan te vinden ‘in Puntegale op Schoonderloo, tussen Delfshaven en Rotterdam, buiten de Schiedamsche Poort’. Puntegale is nu de naam van een woongebouw, voorheen belastingkantoor, en Schoonderloo is een voormalige gemeente die in 1811 bij Delfshaven is gevoegd. Neomagus adverteert daarna, vanaf 1797, onder meer in kranten in Amsterdam, Haarlem, Groningen, Gouda, Utrecht en Leeuwarden, waar op 31 januari 1801 zijn laatste advertentie wordt aangetroffen. Zijn adres is nu in alle gevallen in Amsterdam. In 1797 kunnen we hem vinden ‘In de Nes, ‘t derde huis van de Halfsteeg, in ‘t logement ‘t Moriaanshoofd’. In 1798 en 1799 ‘agter de Groote Vleeschhal bij de Fluweele-Burgwal agter de spekslager’. In 1800 en 1801 ontvangt hij zijn cliënten in de ‘R(h)eestraat boven nummer 16, bij de Prinsengragt’.