08. Herkomst, betekenis en geschiedenis van de naam Neomagus
De naam Neomagus bestaat uit twee delen: het Griekse neo en het Keltische magus.
Nieuwe markt
Magus, magen, magum of magos is een oorspronkelijk Keltisch begrip voor vast verblijf of schuilplaats1 of markt, marktplaats. Noviomagus is zodoende, afgeleid van de eerste betekenis, de naam voor een nieuwe vaste verblijfplaats. Gebaseerd op de tweede betekenis van magus: marktplaats, is de vertaling nieuwe marktplaats.2 Ook Van Dale noemt Noviomagus een Keltische stedennaam.3
Magiër…
Harry Potter
Keltisch
Kelten en Germanen
Bataven en Romeinen
Ulpia Noviomagus
De Bataven komen in 69 in opstand tegen de Romeinse overheersers nadat hun legeraanvoerders zijn beschuldigd van rebellie en de dienstplicht is ingevoerd. De Bataafse Opstand mislukt ondanks het feit dat de Bataven in de zomer van 70 Batavodurum in de as leggen. Er komt een nieuwe stad met de naam Noviomagus, conform de traditie om nederzettingen een op het Keltisch gebaseerde naam te geven.11 Keizer Marcus Ulpius Trajanus (98-117) geeft de stad in of omstreeks 98 of 104 stadsrechten en haar nieuwe naam: Ulpia Noviomagus Batavorum. Dit kennelijk om onderscheid te maken met andere plaatsen met de naam Noviomagus. Ulpia Noviomagus ligt op de plaats van de huidige Nijmeegse wijk Waterkwartier. De samenstelling van de bevolking verandert niet: Romeinen, Gallo-Romeinen en Bataven.
Valkhof
Bronnenboek
Neo-Latijn
Hybride
Van der Aa.↩
Metzler noemt uitsluitend de tweede betekenis.↩
Van Dale, groot woordenboek van de Nederlandse taal, veertiende uitgave, 2005, deel III p. 4435.↩
Woordenboek Latijn-Nederlands.↩
A.A. Hendriks in De Katholiek, uitgave juni 1956, pag. 187.↩
De website www.neomagus.com van de makelaar, bestaat in 2000, in 2008 niet meer.↩
Deel VII, Neomagus, geen familie.↩
Nederlands-Latijns woordenboek.↩
Geschiedenis van het Nederlands, pag. 51.↩
Ontleend aan een bespreking van Een Bataafse gemeenschap in de wereld van het Romeinse rijk, in de Volkskrant van 26 mei 2007. Het boek bevat bevindingen van opgravingen in Passewaaij bij Tiel.↩
Samplonius, Nederlandse plaatsnamen, p. 164.↩
In 2006 staat deze informatie op de website http://web.inter.nl.net/hcc/Gbm.Delahaye/voetnoot/frederik.htm. Print in FAJN.↩