Op 3 oktober 1969 schrijft mr. dr. W. de Vries uit Vught een brief aan C.W.L. baron Van Boetzelaer te Lunteren waarin hij om meer gegevens vraagt over Engelbertus Theodorus Johannes Philippus Neomagus, die in 1861 is benoemd tot administrateur van de Maatschappij tot bevordering van Welstand, voornamelijk onder Landlieden. Bij het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag heeft men De Vries verteld dat de baron een Neomaguskenner is.

De Vries schrijft bezig te zijn aan een gedenkboek ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van Welstand, in 1822 opgericht om de met maatschappelijke ondergang bedreigde protestanten en hun gemeenten in Brabant staande te houden. Medeoprichter is de Bredase dominee Vincent van Gogh (1789-1874), grootvader van de schilder. Welstand laat grote boerengezinnen uit het noorden overkomen. De Vries wil meer over Neomagus weten. Waar heeft hij zijn grote kennis van land- en bosbouw vandaan gehaald? In dat opzicht moet hij een expert zijn geweest, aldus De Vries.

De Vries is dan als raadsheer verbonden aan het gerechtshof in ‘s-Hertogenbosch. In 1968 vraagt het bestuur van Welstand hem om de geschiedenis te beschrijven. Die komt in 1972, bij het 150-jarig bestaan, uit als deel XXIII in de Bijdragen tot de geschiedenis van Zuid-Nederland.  De Vries promoveert op 6 september van dat jaar in Tilburg met zijn studie ‘150 jaar Welstand’ tot doctor in de sociale wetenschappen bij prof. dr. H.F.J.M. (Harry) van den Eerenbeemt (1930-2008). Het is zijn tweede promotie en voor de tweede keer cum laude! Eerder, op 7 december 1960, promoveert hij in Leiden in de rechtsgeleerdheid op een studie getiteld ‘De opkomst van Zutphen’.

Willem de Vries is zich, na zijn benoeming aan het gerechtshof van ’s-Hertogenbosch, met genealogie gaan bezighouden. Met name protestantse families in Noord-Brabant interesseren hem. Tijdens zijn onderzoek voor Welstand stuit hij op zo’n familie: Neomagus. Dat men bij het CBG baron Van Boetzelaer noemt om meer over de familie Neomagus te achterhalen, is verklaarbaar. De baron is een kleinzoon van Dirk van Boetzelaer (1814-1884) en Marie Neomagus (1832-1911), een lid van de Brabantse tak.1

Heeft de baron in 1969 De Vries antwoord kunnen geven? Dat valt te betwijfelen. Immers, in de genealogie Van Boetzelaer is alleen de afstamming van Marie Neomagus uit de Brabantse tak opgenomen; de Hollandse tak van Bertus Neomagus komt er niet in voor. Dat de benoeming van Neomagus bij Welstand niettemin mede door de familierelatie Van Boetzelaer/Neomagus tot stand komt, is een eeuw later kennelijk (nog) niet bekend bij De Vries en bij Van Boetzelaer uit Lunteren.

De Vries krijgt door zijn werk een toenemende belangstelling voor rechtshistorie, geschiedenis en genealogie. In zijn vrije tijd verzamelt De Vries veel genealogische gegevens. Hij heeft contact met (beroeps)genealogen en hij gaat elke morgen een uurtje naar het rijksarchief in ‘s-Hertogenbosch, alvorens zijn plaats op het gerechtshof in te nemen. Beide instellingen liggen in zijn tijd vlak bij elkaar, het paleis van justitie aan de Parklaan, het rijksarchief vierhonderd meter daar vandaan aan de Waterstraat. Het gebouw maakt dan deel uit van het provinciehuis, nu museum. De naam Neomagus komt in de studie over Welstand vijftien keer voor. De Vries zegt2dat hij vóór het drukken van zijn studie heel wat genealogische gegevens heeft moeten schrappen om de omvang van het gedenkboek binnen redelijke perken te houden. De Neomagi komen daardoor wellicht niet zo ruim aan bod.

De geschiedenis van de familie Neomagus laat hem niet los. Op 26 juli 1977 schrijft hij – op advies van de Nijmeegse classicus Leo Weijermans, die gelieerd is aan de Brabantse tak van de familie Neomagus – aan Leo’s nicht Julia van de Kop-Neomagus te Antwerpen een brief met veel vragen over de familie. Zij is een tante van mij en stuurt me de brief door. Ik bezoek De Vries begin augustus thuis in zijn donkerbruin berookte uitpuilende werkkamer aan de Bosscheweg 57 in Vught. De Vries wil een genealogie van de familie Neomagus publiceren en blijkt al een heel eind te zijn. Vier maanden later overlijdt hij.

Desgevraagd deelt zijn weduwe mij later mee dat zij alle gegevens over de genealogiehobby van haar man beschikbaar heeft gesteld aan het CBG. De gegevens over de familie Neomagus zitten daar in het ‘dossier De Vries’. Bij een bezoek aan het CBG maak ik de dienstdoende functionaris attent op de aanwezigheid van papieren in het dossier die ik destijds aan De Vries heb geleend en mijn eigendom zijn. Helaas, alles blijkt nu eigendom te zijn van de staat. Ik kan een kopie van mijn/zijn ‘eigendommen’ krijgen!

Deze opmerkelijke geschiedenis leidt tot mijn eerste nadere kennismaking met Bertus Neomagus uit Breda, de man van Welstand. De familie Van Boetzelaer komt in dit verhaal overigens nog terug, want Bertus Neomagus van de Hollandse tak en baron en baronesse Van Boetzelaer-Neomagus van de Brabantse tak bezoeken elkaar regelmatig, zoals blijkt uit de zakagenda van de baron (zie deel VI, X-11c).

Ik heb voor mijn Genealogie Neomagus veel gegevens gekregen van Willem de Vries, maar ik heb hem in feite nauwelijks gekend. Wie is Willem de Vries? Als ik mezelf die vraag dertig jaar na zijn overlijden stel, ga ik eind januari 2008 te rade bij de 83-jarige nog zeer actieve Louis Pirenne (1924-2014), die van 1963 tot 1988 rijksarchivaris is. Een uur nadat ik hem aan de telefoon heb, zit ik al bij hem aan de koffie. Hij herinnert zich De Vries goed: Het eerste wat me te binnen schiet, is dat hij een mooie warme stem had, zegt Pirenne. Hij weet nog dat De Vries zijn tijd erg goed benutte. Hij was een zeer trouw archiefbezoeker, een vakman die niet begeleid hoefde te worden. Hij had het privilege dat hij al om half negen bij het rijksarchief binnen mocht. Hij had zelfs een sleutel. Meestal ging De Vries tegen half tien naar zijn werk op het paleis van justitie, voor de eerste zitting om tien uur.

Louis Pirenne heeft beide proefschriften van De Vries in zijn boekenkast staan. Pirenne weet nog dat De Vries vanwege zijn drukke werkzaamheden eigenlijk niet van plan was om een wetenschappelijke studie te verrichten naar de Maatschappij van Welstand. Zelf schrijft De Vries daarover: Ik begreep dat op een beschrijving van de geschiedenis van Welstand bijzonder veel prijs werd gesteld en ik meende erop te kunnen vertrouwen dat de inventarisatie en beschrijving van het archief tijdig voltooid zouden zijn. In een vrij laat stadium, acht maanden voor zijn promotie, komt De Vries in contact met zijn promotor prof. Van den Eerenbeemt die hem daarna nogal op de hielen zit. Immers, de studie dient bij de viering van het 150-jarig bestaan op 8 september 1972 in de Grote Kerk van Breda, af te zijn. Het is een zware last voor hem geweest om die studie te doen naast zijn werk aan het gerechtshof. Hij heeft op de rand van de overspannenheid gestaan, weet Pirenne.

De Vries maakt er ook melding van in zijn voorwoord. Een citaat: ….. iemand die, bij voortduring door zijn dagelijkse werkzaamheden belemmerd, met zijn tijd heeft moeten worstelen. Hij spreekt in vele toonaarden van de ‘onschatbare hulp en steun’ die hij van velen heeft gekregen bij het onderzoek en het schrijven van de studie.

Bij de tweede promotie van Willem de Vries houdt zijn promotor prof. Van den Eerenbeemt een toespraak.3 Hij zegt dat het werk aan een proefschrift vaak een vorm is van onverplicht onbetaald werk in de vrije tijd dat een grote aanslag doet op iemands functioneren. De dwang om op tijd gereed te zijn, werd u wel eens te machtig. U hebt dit vrijwel ondoenlijke karwei toch geklaard. De promotor spreekt over de grote werkkracht en scherpe intelligentie van De Vries, en over diens ‘genealogische hartstocht’.

Als genealoog heeft Willem de Vries ruim honderd publicaties op zijn naam staan in uitgaven als de Nederlandse Leeuw, de Brabantse Leeuw, Gens Nostra, het Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie en Mensen van Vroeger. Zijn eerste genealogische publicatie is van 1960, zijn laatste van 1976.

Over de afkomst en ambtelijke loopbaan van Willem de Vries (Arnhem 14 december 1908 – Vught 27 november 1977) het volgende. Hij komt uit een doopsgezind gezin. Zijn vader is conrector van het gymnasium in Arnhem, zijn moeder stamt uit een bekende rechtsfamilie, Smits. Willem volgt het gymnasium, studeert vanaf 1927 rechten in Leiden en begint zijn loopbaan in 1932 bij het Openbaar Ministerie in Arnhem. In 1942 wordt hij er substituut-officier van justitie. In 1944 is hij waarnemend advocaat-generaal bij het economisch gerechtshof in Nijmegen. In deze functies weet hij veel mensen uit handen van de bezetter te houden. In 1945 volgt zijn benoeming tot waarnemend substituut-officier in Zutphen.

Direct na het eind van de Tweede Wereldoorlog benoemt de commandant van het Militair Gezag in Arnhem Willem de Vries tot lid van de commissie van advies voor de zuivering van het personeel van het gemeentelijk politiekorps in Arnhem en daarnaast wordt hij auditeur-militair bij de Krijgsraad te Velde van de bevelhebber der Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Tot 1954 is hij in de rang van reservemajoor auditeur-militair bij de Krijgsraad te Velde-Oost van de Generale Staf en van het Militair Gezag.

Met zijn benoeming, per 25 oktober 1954, tot advocaat-generaal van het gerechtshof in ’s-Hertogenbosch, begint de Bossche periode van Willem de Vries. Hij is daarna raadsheer bij het gerechtshof, tegelijkertijd lid van het ambtenarengerecht, en vanaf 5 maart 1977 vice-president van het gerechtshof. Willem de Vries in tevens voorzitter van de stichting Bossche Monumentenzorg. Zijn laatste functie aan het gerechtshof heeft hij nog geen negen maanden kunnen uitoefenen omdat de dood hem op 27 november 1977 van dat jaar thuis overvalt.4 Hij laat een vrouw en kinderen na.

Terzijde: Op 7 juli 2008 overlijdt De Vries zijn promotor Harry van den Eerenbeemt. Ik zie in de overlijdensadvertentie dat zijn weduwe Maria Elizabeth Wortmann heet. Een familie die gelieerd is aan de familie Neomagus? Een kleindochter van de Bertus Neomagus van de Maatschappij van Welstand is Gerda Neomagus (1900-1994), in 1923 getrouwd met de Utrechtse taxiondernemer George Wortman, met één n.