Het is ook elders al gezegd: Erp is in de tweede helft van de achttiende eeuw een dorp waar tientallen leden van de families Neomagus en Van de Werk het levenslicht zien. Daarbij zijn ook de twee dochters van Godfrieds zoon Johannes Neomagus, die in 1775 in Helmond trouwt met Leonora van Onna en later vorster is in Nuenen en omgeving.

De oudste dochter is Hendrica, gedoopt in Erp op 4 augustus 1776.1 De ouders noemen haar naar de grootvader van moederszijde, Hendrik van Onna. Daarna komt in Erp nog een dochter ter wereld, Anthonia Godefrida, en in Gerwen een zoon Johannes.

Hendrica  woont als kind met haar ouders, broer en zus in de voormalige pastorie in Gerwen. Aanvankelijk wonen er haar oudooms Thomas en Benjamin en haar oudtante Judith, later haar oma Dilia en haar oudtante Elisabeth. Hendrica gaat al jong de deur uit. In het lidmatenboek van Nuenen wordt haar naam geschreven als Henrica. Zo ondertekent ze ook de memorie van successie na het overlijden van haar moeder. In haar geboorte- en huwelijksakte is sprake van Hendrica met de letter d.

Ze is 17 jaar als ze in november 1793 naar Sint-Oedenrode gaat. Daar komen tussen 1806 en 1811 ook haar ouders wonen. In 1806 geeft vader Johannes nog de dood van zijn zoon aan in Son, in 1811 is hij inwoner van Sint-Oedenrode volgens de huwelijksakte van zijn dochter. Hendrica (33) trouwt er op 23 mei 1811 met Wilhelmus (Willem) den Otter (36) uit Woensel.2 De ondertrouwdatum is 9 mei. De inschrijving in het lidmatenregister is van 31 mei. Willem is volgens de akte3 geboren op 10 september 1774 te Woensel als zoon van Jan Gerrit den Otter, overleden op 7 januari 1811 te Woensel en van Geerdina van Oosterhout, overleden op 6 oktober 1806 te Woensel.

Het is de tijd van de Franse overheersing onder Napoleon. De taal van de schrijfambtenaren is gedwongen Frans. De gemeente ligt in het département Bouches du Rhin (provincie Mondingen van de Rijn). De aktes van de burgerlijke stand van de gemeente Sint-Oedenrode heten les actes de l’Etat Civil de la commune de S. Oedenrode. Het jaar 1811 wordt voluit geschreven als l’année mil(le) huit cent onze. De huwelijksakte is een acte de mariage. Willem den Otter is maréchal ferrant van beroep, hoefsmid. Overigens: de Table alphabéti que de mariage(s) (alfabetische lijst van huwelijken) die op het eind van het jaar is opgesteld, noemt abusievelijk 21 maart als huwelijksdatum.

Woensel is bij het begin van de 19de eeuw een groot dorp met ruim 2600 inwoners, onder wie 44 gereformeerden. Het is dan zelfs groter dan buurdorp Eindhoven dat dan 2300 hoofden telt. Woensel is nu een wijk van Eindhoven. Den Otter is een echte Woenselse familie. Dat blijkt uit de vele familieleden die in de burgerlijke stand voorkomen. Hendrica en haar hoefsmid hebben geen kinderen. Als haar moeder Arnolda Neomagus-van Onna in 1811 weduwe wordt, neemt ze haar moeder in huis. Die sterft in Woensel op 21 november 1821.4

Willem en Hendrica wonen in het Begijnenbroek te Woensel en sterven kort na elkaar in 1825. Willem op zondagavond 6 februari, Hendrica op 24 maart.5 Willem is dan – net als zijn vader – ‘slootmaker’ en 51 jaar oud, Hendrica nog maar 48 jaar oud.

Het is op maandag 7 februari 1825 helaas druk en op het gemeentehuis van Eckart en Woensel. Helaas, omdat de sterftecijfers hoog zijn. Om 9 uur geven twee buren het overlijden aan van Willem den Otter. Om 10 uur geeft een broer van de overledene, de slootmaker Hendrik den Otter (58) als buurman van gemeentesecretaris Schutjes het overlijden aan van het tweejarig zoontje Hubertus Schutjes. Om 12 uur is er een derde aangifte van overlijden en om 14 uur komt Hendrik weer naar het gemeentehuis, nu omdat zijn andere buurkind, Maria Habraken, 21 maanden oud, aan te geven. De vader van dat kind is intussen ook weduwnaar.

Executeur-testamentair Willem van den Briel, die de nalatenschap van Hendrica regelt wegens het ontbreken van nakomelingen, verzoekt de vrederechter op 25 maart, dus daags na haar overlijden, om verzegeling van de nagelaten goederen. Uit deze akte van verzegeling blijkt dat Hendrica op 9 maart, twee weken voor haar dood, een testament laat opmaken door notaris Spoorenberg te Woensel. Ze wijst daarin Van den Briel als executeur-testamentair aan. Hij is griffier van het vredegerecht in Eindhoven. Hij benoemt tot zegelbewaarder de timmerman Willem van Rooij.  Op 20 april verzoekt Van den Briel om ontzegeling.6

De vredegerechten bestaan van 1811 tot 1839.7 In de Franse tijd krijgt Nederland een nieuwe rechterlijke organisatie. Oost- en Midden-Brabant vormen het departement Des Bouches du Rhin (Mondingen van de Rijn). Het wordt verdeeld in drie arrondissementen met een rechtbank. Elk arrondissement wordt verdeeld in kantons met per kanton een justice de paix, vrederechter. Het arrondissement Eindhoven telt zeven kantons. Tot elk kanton behoort een aantal gemeenten. Na de afscheiding van België volgt in 1838 een reorganisatie. De naam vrederechter bestaat in België tot de dag van vandaag, in Nederland spreekt men sindsdien van kantonrechter.

De vrederechter houdt zich, behalve met eenvoudige overtredingen, veel bezig met het benoemen van voogden en het horen van getuigen in het geval iemand die wil trouwen geen doopbewijs kan overleggen of geen overlijdensbewijs van de (groot)ouders. Het opstellen van een akte van verzegeling komt ook vaak voor. Als iemand overlijdt en er zijn geen erfgenamen (aanwezig), dan laat de vrederechter een akte van verzegeling opstellen, meestal voorzien van een boedelbeschrijving. Dat gebeurt in het bijzijn van iemand van het vredegerecht en van de opdrachtgever, in het geval van Hendrica Neomagus de executeur-testamentair. Uit de kring van familie en bekenden wordt iemand aangewezen om op het verzegelde huis te passen, de zegelbewaarder. Als de erfgenamen bekend zijn en de inboedel kan worden verdeeld, volgt een akte van ontzegeling.

Van den Briel doet ook aangifte voor de successierechten.8 Vanaf 1806 zijn de erfgenamen – in dit geval namens hen de executeur-testamentair – verplicht aangifte te doen van de nalatenschap waaruit zij erven. Aan de hand van de memorie van aangifte maakt een belastingambtenaar een overzicht van baten en lasten, de memorie van successie. De successiebelasting wordt geheven door regionale kantoren, meestal in de hoofdplaats van het kanton. In dit geval Eindhoven. Nalatenschappen kleiner dan een bepaald bedrag zijn vrijgesteld van belasting. In het begin van de 19de eeuw – dus ten tijde van het overlijden van Hendrica – is dat 300 gulden. Ook is men dan in rechte neergaande lijn (van vader op zoon, van grootmoeder op kleinzoon, enz.) vrijgesteld van successiebelasting.9

Hendrica heeft eerder in dat jaar al het een en ander publiek laten verkopen, te weten een perceel aan de Padakker en twee maal een aantal roerende goederen. Ze laat verder een dertigtal hypotheekbrieven en obligaties na. De hypotheekbrieven komen ten laste van inwoners van een dorp in de omgeving. Er zit zelfs nog een onderhandse schuldbekenteis van 70 gulden uit 1799 bij. Tot slot heeft Hendrica enige gouden en zilveren stukken, gouden oorringen, een zilveren beugeltas en een gouden haarschuif. Samen met de ‘contante penningen’ (162,03 gulden) laat ze na ter waarde van 4680,16 gulden.

Maar er staan ook nog rekeningen open: voor de dokter, voor medicamenten, voor steen en ijzer en voor bier. Er moet nog grondbelasting worden betaald, de dood- en begrafeniskosten belopen 26,81 gulden en de beloning voor de executeur-testamentair is 200 gulden. Zodoende dienen de successierechten berekend te worden over 4356 gulden. Dat is anno 2015 ruim 46.860 euro. Oom Willem krijgt 1089 gulden, in 2015 overeenkomend met 11.715 euro.

De memorie van successie geeft aan, wie de erfgenamen zijn en voor welke waarde:

1. Willem Neomagus, oom van de overledene van vaderszijde, voor 1089 gulden,

2. De drie kinderen van Hendrik Bastiaan van Onna, een oom van haar moederszijde, en diens vrouw Dorothea Helena Pot, te weten Hendrik Bastiaan te Amsterdam, Antony en Pieter, beiden te Rotterdam, samen ook voor 1089 gulden.

Voor de ‘wederhelft’ – dat is de familie van haar man – zijn de erfgenamen:

1. Hendrik den Otter, slotenmaker te Woensel, voor 544,50 gulden (hij sterft te Woensel op 24 augustus 1840),

2. Elisabeth, Geerdina en Henrica den Otter te ‘s-Hertogenbosch, samen voor 544,50 gulden,

3. Anna Maria, Geerdina en Gerrit van Rijsingen te Woensel, samen voor 544,50 gulden,

4. De drie minderjarige kinderen van Peter van der Linden en Anna den Otter te Eindhoven, te weten Ida, Antony en Johanna, samen ook voor 544,50 gulden.

De erfgenamen moeten samen 493,90 gulden –  in 2015 vergelijkbaar met 5200 euro – aan successierechten betalen. Het gaat om bedragen groter dan 300 gulden en om erfgenamen die niet in de rechte neerwaardse lijn zitten. ‘De ontvangst is gesteld op 5 december 1825’, zo meldt het stuk dat Willem van den Briel op 20 september 1825 ondertekent.

Dank zij het feit, dat Hendrica Neomagus en Willem den Otter kennelijk goed geboerd en geen kinderen hebben, dank zij het feit ook dat de wettelijke verplichting bestaat een memorie van successie op te stellen en dat deze memories bewaard zijn gebleven, verder dank zij de bewaard gebleven aktes van het Vredesgerecht van Eindhoven, komen we heel wat meer te weten over de bezittingen en de samenstelling van de familie.

Hendrica bezit, zoals uit de memorie blijkt, veel obligaties en hypotheekbrieven. Bij afwezigheid van een bankwezen, zoals wij dat nu kennen, is het lenen van geld van een zaak van ‘man tot man’. Iemand met geld kan dit op verschillende manieren beleggen. Men kan staatsobligaties (rentebrieven) kopen. Ook kan men zelf  ‘bankje spelen’ door geld te lenen aan derden. In de meeste gevallen wordt de schuldbekentenis (obligatie) opgesteld door de lenende partij (schuldenaar). De schuldenaar verklaart een x-bedrag schuldig te zijn en dit tegen een bepaalde rente terug te betalen, eventueel met een deel van een huis of een stuk land als onderpand. In een dergelijk geval is sprake van een hypotheekbrief. Ook roerend goed (inventaris, vee) kan ‘verhypothekeerd’ worden.10 Een obligatie of hypotheekbrief wordt in die tijd meestal gebruikt als men geld leent voor de aankoop van een huis of van land.11