VII-16 Elisabeth Meissonnier-Neomagus
Comments : Off
1730-1803), domineesdochter, vrouw van een Fransman,
kind van Johannes, VI-12
Na ruim negen jaar huwelijk en drie zoons komt in Nuenen de eerste dochter van dominee Johannes Neomagus en Johanna van Bemmel ter wereld. Het is Elisabeth, de traditie getrouw genoemd naar haar al in 1697 overleden grootmoeder Elisabeth Waterbeek, de vrouw van dominee Johannes uit Vessem. Elisabeth is geboren op 15 oktober 1730 ‘namiddag omtrent 4 uuren’ en in de kerk van Nuenen gedoopt op 18 oktober. Het kind is ten doop gehouden door Anna Susanna van Bemmel, tante van de boreling.
Eerste dochter
De protestantse gemeenschap van Nuenen, Gerwen, Op- en Nederwetten is maar klein, zoals kan worden afgeleid uit het doopboek dat dominee Johannes zelf bijhoudt. Na de doop van zijn zoon Hermanus in 1728 hoeft hij maar twee keer aan te treden voor een doop alvorens hij mijn eerste dogter Elisabeth genaamt doopt.1
Nalatenschappen
Elisabeth komt niet voor in de lijst van lidmaten die Johannes’ opvolger dominee Hanewinckel in 1763 opstelt. Ze gaat namelijk kort na het overlijden van haar vader naar Tilburg. Daar is ze op 25 januari 1762 te vinden op het kantoor van notaris Cornelis Bles. Elisabeth machtigt Cornelis Calenfelt uit Nuenen namens haar broers (Jan, Godfried en Herman) en zuster (Samuelina) de boedel te verkopen en de nalatenschap af te handelen van hun moeder Johanna van Bemmel, de in 1738 overleden eerste vrouw van hun onlangs overleden vader. Over die boedel staat in de akte: laest ontruijmt bij wijlen den weleerwaarden heer Johannes Neomagus, in leven bediende des Heiligen Evangeliums in de gemijnte te Nunen, Gerwen en Wetten.2
Samuelina bezoekt Elisabeth in juli 1762 vanwege het overlijden van hun nog maar 33-jarige broer Hermanus uit Rotterdam. Samuelina machtigt haar zus op 5 juli 1762 bij dezelfde notaris om de nalatenschap in Rotterdam af te handelen.3
Op 9 december 1766 is Elisabeth weer bij een notaris, dit keer Pieter Coster. Ze koopt van Adriana Cloostermans, weduwe van Godefridus Kerkhoff, een obligatie van 500 gulden ten laste van Jan van den Boomen, president-schepen van Nuenen.4 Adriana Cloostermans is een zus van de stiefmoeder van Elisabeth Neomagus. Haar vader Johannes Neomagus is in 1740 hertrouwd met Ida Helena van de Werck, dochter van Judith Cloostermans
Huwelijk
Elisabeth trouwt in Tilburg in 1767. De ontlastbrief van de schepenbank van Nuenen is van 25 februari 1767.5 Elisabeth is dan 36 jaar. Haar man is Jean Meissonnier, volgens de akte een ongeveer 65-jarige Fransman, geboren in Marvejols.6 Van Meissonnier – in andere aktes Meisonnier – wordt vermeld: ‘geboren rond 1702 Maruejols, departement Languedocq.’ De ondertrouw voor de schepenbank is op 19 februari, het huwelijk op maandag 9 maart 1767. De huwelijksakte is mede ondertekend door Cornelis Bles en Pieter Coster, die het ambt van notaris combineren met de functie van schepen.Camisard
Marvejols ligt in het huidige departement Lozère. Het is het dunbevolkte gebied van de Cévennes en de Causses waar rondreizende handelaren in de eerste helft van de zestiende eeuw het protestantisme van Calvijn uitdragen. In 1598, Edict van Nantes, krijgen de protestanten godsdienstvrijheid, maar in 1685 wordt het edict herroepen. Vanaf 1702 staan de katholieken de camisards naar het leven. De camisards zijn de (opstandige) protestanten in de Cévennes, zo genoemd naar hun (zwarte) boerenkielen. Veel Franse protestanten vluchten naar de Nederlanden. Sinds 1565 is hugenoot een algemene benaming voor een Franse protestant, genoemd naar hun leider Hugues Besançon uit Genève.7
Overigens wonen er ook nu nog veel protestanten in de Cevennen. De naam Meissonnier is in de Languedoc zeer verbreid.8 Het is zeer aannemelijk dat Jean Meissonnier een camisard en hugenoot is. Dan wel zijn ouders. Zijn geboorteplaats Marvejols is een mooie oude stad met smalle straten, zo’n zesduizend inwoners groot. Ze ligt niet ver van de autosnelweg van Clermont-Ferrand naar Montpellier.9
Dochter
Op woensdag 11 maart 1767 heeft in Tilburg ‘na de catechisatie’ de doop plaats van Johanna Elisabeth Meissonnier, kennelijk vernoemd naar beide ouders. Vader Jean houdt het kind ten doop. Dat is twee dagen na het huwelijk. De doopakte geeft niet aan wanneer het meisje is geboren. Dat kan vóór het huwelijk zijn, maar ook op de huwelijksdag of een van de twee dagen erna. In dat laatste geval is Elisabeth in hoog(st)zwangere staat getrouwd!
Heuvel
Op 20 april 1767 gaan Jean en Elisabeth naar notaris Bles om een testament op de langstlevende op te stellen.10 Tien dagen later zijn ze weer bij de notaris, nu voor een huurcontract. Het gezinnetje gaat op de Heuvel wonen in een huis met tuin, eigendom van Maria van Dal. De huur wordt overeengekomen voor zes jaar, waarvan de eerste drie jaar ‘in optie’, met een wederzijdse opzegtermijn van een half jaar. De huur is 75 gulden per jaar, anno 2015 vergelijkbaar met 700 euro. Op 27 april 1772 huurt Jean Meissonnier onder dezelfde voorwaarden een huis met tuin op de Heuvel van Willem Lenaars, zij het nu met een opzegtermijn van drie maanden. Notaris Bles is weer degene die de akte opstelt.11 De Heuvel is – ook nu nog – een voornaam plein in het centrum van Tilburg. De familie Meissonnier-Neomagus woont op stand, en dat voor een in die tijd aantrekkelijke huur!
Overlijden Jean
Elisabeth krijgt in die jaren in Tilburg gezelschap van haar zussen. Johanna woont er van april 1768 tot 1774. In dat jaar komt ze samen met Judith uit Tilburg terug. Van 1772 tot 1774 woont ook Thomas in Tilburg. Die aanwezigheid kan ook verband houden met de ziekte en de dood van Jean Meissonnier, die op 7 januari 1774 is begraven.12 Het huwelijksgeluk van Elisabeth Neomagus heeft geen zeven jaren geduurd.
Terwijl haar man nog niet is begraven, zit Elisabeth al bij de schepenen om de nalatenschap en de voogdij te regelen. De klerk van de schepenbank noteert over Elisabeth: ziek na den lighaame, nogtans haar verstand (moeilijk leesbaar), met andere woorden ze is er beroerd aan toe, maar helder van geest. Ze overleeft haar man niettemin 29 jaar. De akte is opgesteld ten overstaan van president-schepen Cornelis Bles en schepen dr. Hendrikus Heshusius. De weduwe ondertekent met Elisab. Meissonnier.13
Voogden
Notaris Bles krijgt ook daarna Neomagi op zijn kantoor. Op 21 februari 1774 draagt Adriana Cloostermans een obligatie van 600 gulden over aan haar nichten Johanna en Judith Neomagus.
Elisabeth komt op 1 juni 1778 naar de notaris om haar testament van 20 april 1767 aan te passen en als voogden voor haar dochter aan te wijzen Lambertus Versfelt en Elias Raessing. Ze ondertekent nu met ‘Elisabet Neomagus wed. Meissonnier’.14
Schuldbekentenissen
Op 24 april 1779 is notaris Hendrik Boonders de gastheer van Elisabeth Neomagus en Lambert Versfelt om een akte van schuldbekentenis op te stellen van 600 gulden (nu 6155 euro) ten gunste van Hendrikus Heshusius, ‘medecina docter’. Ook op 18 juni (schuld van 400 gulden bij Govert Abbema, koopman in ’s-Hertogenbosch), 24 juni (nogmaals een schuld van 400 gulden bij Abbema) en 2 oktober (schuld van ‘tien ten honderd’ aan Heshusius) stelt de notaris dergelijke aktes op. Tussen de bedrijven door gaan Elisabeth en Lambert op 27 april ook naar de schepenbank voor een schuldbekentenis, nu van 600 gulden aan Heshusius.15
Verwevenheid
Zoals we zien gaat het vaak om dezelfde protestanten die als schepen en notaris optreden. Schepen Heshusius, van huis uit medicus, presteert het twee keer geld te lenen aan Elisabeth Neomagus en Lambert Versfelt, de voogd over haar dochter. Daartoe worden de aktes opgemaakt bij een notaris die als protestant zonder twijfel tot de vriendenkring van de dokter behoort.
Het is jammer dat we niet kunnen achterhalen voor welk doel het geld nodig is en uit welke inkomstenbon de schulden zijn afgelost. En is er nog een andere relatie tussen Elisabeth en Lambert dan die van moeder en voogd? Hoe het ook zij, in één jaar tekenen Elisabeth en Lambert samen schuldbekentenissen voor in totaal 3000 gulden. Dat is anno 2015 ongeveer 30.775 euro!
Huwelijk dochter
Johanna Meissonnier is net 19 jaar als ze, in het bijzijn van haar moeder, op 22 juli 1786 voor de schepenbank van Tilburg in ondertrouw gaat met John White. Dat is een in Hilversum wonende Engelsman, van wie alleen is opgetekend dat hij uit Cirencester komt, een stadje ten westen van Oxford gelegen in het graafschap Gloucester. Informatie over leeftijd en beroep ontbreekt. Van de moeder van de bruidegom heeft de schepenbank de schriftelijke toestemming ontvangen. Het huwelijk zelf is op 8 augustus 1786 in Tilburg.16Nakomelingen?
John en Johanna vinden we daarna niet terug in Tilburg. Maar ook in Hilversum is geen spoor van hen te vinden. Behalve de aantekening in het trouwboek van de gaarder van 16 juli 1786 dat John White trouwt met: ….. De naam van de bruid is niet ingevuld. De doop van eventuele kinderen en overlijdens komen in Tilburg en Hilversum niet voor, ook niet in de registers van de oud-katholieke kerk in Hilversum, waarmee White als Engelsman en mogelijk als anglicaan zich verbonden kan voelen. Het lidmaten- en attestatieboek van de gereformeerde gemeente in Hilversum noemt hen evenmin. Zelfs de database van de mormonen geeft geen uitsluitsel. Het is zodoende vooralsnog niet bekend waar Johanna Meissonnier en John White zijn gebleven en of ze nakomelingen hebben.
Terug naar Gerwen
Elisabeth keert met een attestatie van 2 april 1789 als 59-jarige terug naar de gereformeerde gemeente van Nuenen. Daarbij wordt ze omschreven als de weduwe Meisonnier.17 Elisabeth is dus een belijdend lid. Toch is haar huwelijk in Tilburg met een protestant niet in de kerk, maar voor de schepenbank is gesloten, terwijl in die tijd ook ten overstaan van de dominee een huwelijkssluiting rechtsgeldig is. Wellicht vindt ze haar ‘positie’ niet geschikt voor een huwelijk in de kerk. Haar relatie met notarissen die ook schepen zijn kan ook een rol spelen.
Bij Elisabeths terugkeer wordt het ouderlijk huis in Gerwen bewoond door vorster Johannes Neomagus, zoon van haar overleden broer Godfried, zijn drie kinderen en zijn moeder Odilia de Jong. Vermoedelijk woont ze bij haar neef in huis.
Overlijden in Someren
Op 6 juni 1791 schrijft dominee Hermanus Hanewinckel Elisabeth uit naar Someren. Daar woont haar (stief)zus Christina met haar gezin. Elisabeth is op 7 maart 1803 begraven in Someren als ‘Elisabeth weduwe Mesonje’.18 De naam van haar man is kennelijk genoteerd zoals die is uitgesproken. De vrijwilliger die de DTB’s van het regionaal archief in Eindhoven overneemt voor het internet, maakt er M. Sonje van. Elisabeth bereikt de leeftijd van 72 jaar.
Verbanden
Zoals we zien heeft Elisabeth in haar Tilburgse periode veel contact met de protestantse notaris en schepen Cornelis Bles. Diens dochter Maria Anna Sophia trouwt met katholieke wijnkoper Louis Bérail uit het Franse Sète. Hun protestants gedoopte zoon Corneille19 woont sinds 1819 op de Grote Ruwenberg en sinds 1838 op de Kleine Ruwenberg in Sint-Michielsgestel. Dat is eerder de woning van Elisabeths zuster Johanna, die er van 1777 tot 1807 hoofd is van de huishouding van ritmeester Des Tombe. De Kleine Ruwenberg is in 1838 aangekocht door de Maatschappij van Welstand, waarvan Bertus Neomagus tussen 1861 en 1895 administrateur is. Het heeft allemaal niet zoveel met Elisabeth Meissonnier-Neomagus te maken; het laat alleen zien hoeveel lijnen er door de protestantse Brabantse families lopen.
RANB, DTB Nuenen, boek 9.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 91, p. 1.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 91, p 67. Zie ook bij Hermanus Neomagus, VII-14.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 105, p 8. ↩
SRE, RA, Schepenbank Nuenen, inv.nr. 68, f. 42.↩
Tilburg SCH, DTB trouwen 1650-1810, bk 41-52.↩
Jean Migault (1645-1706), een naar Nederland gevluchte Franse schoolmeester, vertelt in zijn geschrift Verdrukking, vlucht en toevlucht, Kok Kampen, 1985, over de geloofsvervolging.↩
De website van de Mormomen, www.familysearch.com biedt helaas geen aanknopingspunten met Jean Meissonnier.↩
Het boekomslag van De Kleine Keizer van Martin Bril (2008) is een reproductie van het schilderij Campagne en France 1814, van Jean-Louis Erneste Meissonier (met één n), geschilderd in 1864 en te zien in Museé d’Orasy in Parijs. Een toelichtiung staat op pagina 112 van het boek, dat momenten uit het leven van Napoleon beschrijft.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 93, p. 172.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 93, p. 178 en inv.nr. 97, p. 73.↩
RAT, DTB Schepenbank Tilburg, inv.nr. 70, fiche 200.↩
RAT, Schepenbank Tilburg, inv.nr. 480, p. 229. De tekst is erg slecht leesbaar, zodat het de auteur niet duidelijk is wie de voogdij krijgt over de zesjarige dochter.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nrs. 99, p. 27 en 106, p. 1.↩
RAT, Notarieel archief Tilburg, inv.nr. 106, p.12, 13, 14 en 26. Schepenbank Tilburg, inv. Nr. 447, p. 33.↩
RAT, DTB Schepenbank Tilburg, trouwen, inv.nr. 50, fiche 163, akte 204.↩
RANB, DTB Nuenen, lidmatenboek.↩
RANB, DTB Someren, boek 8 en 9. RAE, DTB Someren inv.nr 66.35.↩
Die doop is op 26 april 1801 in Chaam, waar dan Elisabeths broer, dominee Sebastiaan Neomagus woont omdat hij in zijn standplaats Alphen geen woning heeft. De doop is verricht door dominee Van Nouhuys, sinds 1799 de officiële predikant in Chaam.↩
