VII-3 Samuel Wolther Rheinhard Neomagus
Comments : Off
(ong. 1720-1790), predikant,
zoon van Johannes, VI-I
De derde zoon van dominee Johannes Neomagus en Catharina Kuhlers wordt geen apotheker, maar treedt in de voetsporen van zijn vader en vele andere familieleden: hij wordt predikant. Deze derde zoon is Samuel Wolther (of Wouter) Reinhard Neomagus. Hij is vermoedelijk rond 17201 geboren. Zijn vader staat dan in het nietige Dieden, een tot het hertogdom Gelder behorende heerlijkheid aan de Brabantse kant van de Maas, sinds 2003 behorend tot de gemeente Oss. Van 2 oktober 1737 dateert zijn inschrijving als student in Duisburg.2 De leeftijd van 17 jaar is normaal voor een beginnend student. De inschrijving bevestigt de theorie dat Samuel in of rond 1720 is geboren. Hij blijkt dan afkomstig te zijn uit Vluyn, sinds 30 september 1722 de standplaats van vader Johannes die zelf ook in Duisburg heeft gestudeerd.
Aanbeveling
Deel van de brief van Samuel Neomagus aan de vrijheer van Oijen waarin hij diens bemiddeling vraagt om te worden benoemd tot predikant van Oijen. Geschreven in Aalten, 1743.
In het archief van de Heren van Oijen in het rijksarchief van ’s-Hertogenbosch zitten enkele originele brieven van en over Samuel Neomagus.3 Op 9 februari 1743 schrijft Samuel vanuit Aalten aan Johan Derck Sweerts de Landas, vrijheer van Oijen en vraagt diens bemiddeling omdat de classis zijn komst naar Oijen zou ophouden.
Dominee Van Wachtendonk uit Maasbommel schrijft op 12 oktober 1743 aan de vrijheer dat de proponent (aankomend predikant) Samuel Neomagus Wachtendonks namiddagbeurt op het kasteel zal waarnemen en beveelt hem bij de vrijheer aan. Kennelijk worden er op het kasteel van Oijen ook diensten gehouden. Op 21 oktober 1743 schrijft de vrijheer aan de Nimweegsen Classis dat hij de predikantsplaats in Oijen heeft gegund aan Samuel Neomagus ‘kennende de geleertheijdt, godtvrugtigheijdt en bequaamheijdt van den eerwaarden dominus Samuël Wolter Rijnardt Neomagus’. Hij verzoekt de classis de procedure in gang te zetten ten gunste van Neomagus, als opvolger van de overleden dominee Johannes Mulders. Van 11 december 1744 dateert een brief van dominee Honik uit Batenburg met een gelukwens voor de vrijheer omdat de classis unaniem heeft ingestemd met de benoeming van Neomagus.
Sweerts de Landas
Samuel Neomagus staat kennelijk op goede voet met zijn vrijheer, die officieel als naam draagt Jacob Derk baron Sweerts de Landas, vrijheer van Oijen, Appeltern en Altforst, heer van Landschadenhoff. Het is een wijdvertakte adellijke familie die we al in de vroege middeleeuwen tegenkomen, zowel in het huidige Duitsland als in Brabant. Van een van zijn voorvaderen ligt de grafsteen in de St. Jan van ‘s-Hertogenbosch. De leden hebben vaak hoge bestuursfuncties. Landschadenhoff is een landgoed in het natuurgebied Odenwald bij Spier (Speyer) aan de Rijn. Speyer heet in de Romeinse tijd…. Neomagus, maar of de vrijheer van Oijen daar weet van heeft bij de benoeming van dominee Neomagus valt te betwijfelen.Oijen en Teeffelen
Samuel is op 3 januari 1745 bevestigd als kandidaat van de Nederduitse gereformeerde gemeente van Oijen en Teeffelen,4 hetgeen betekent dat hij dan zijn intrede doet als predikant. Hij voorziet in een twee jaar bestaande vacature. Samuels voorganger is dominee Johannes Mulders (1726-1742) op wiens goederen de schepenbank van Oijen in 1740 beslag laat leggen wegens schulden. Oijen en Teeffelen, sinds 2011 behorend tot de gemeente Oss, liggen aan de Brabantse kant van de Maas, maar vormen van 1361 tot 1805 een Gelderse enclave.5 Dat geldt ook voor het tien kilometer stroomopwaarts aan de Maas gelegen Dieden, de standplaats van zijn vader rond 1720.
Zijn moeder Catharina Kuhlers is in 1740 weduwe geworden en trekt in 1745 kennelijk in bij haar zoon in Oijen. Ze maakt op hoge leeftijd nog de reis vanuit Vluyn in het graafschap Moers. Ze sterft op 14 augustus 1747, zoals in het Doodt Boeck der Vrije Heerlijckheit van Oijen is te vinden.6
Samuel komt verder voor in een akte van overeenkomst uit 1746 tussen de heer en de geerfden en dijkgeslaagden betreffende diverse werkzaamheden aan dijken en kribben.7 In het archief van de Heren van Oijen zit ook nog een rekest van Samuel en van de weduwe van zijn voorganger Mulders uit 1759 over een belastingkwestie inzake het onderhoud aan de dijken. Samuel is dan al tien jaar weg uit Oijen.
Lidmatenboek
In het ‘ledematenboek’ van Oijen8 komen Samuel en zijn moeder overigens niet voor. Het gebeurt wel vaker dat de dominee zichzelf vergeet. Wel schrijft Samuel – herkenbaar aan zijn slechte handschrift – op 24 december 1746 zijn broer Rijnhard Eusebius in. Deze jongere broer van Samuel, geboren in 1729, is na het overlijden van vader Johannes in Vluyn, kennelijk met zijn moeder meegekomen naar Oijen, doet daar tijdens de kerstviering van 1746 zijn belijdenis en wordt daarmee als lidmaat aangenomen. Vermoedelijk is hij korte tijd later gaan studeren. In 1758 zien we Rijnhard terug als apotheker in Gouda.
Kerken
De hervormde gemeente van Oijen bestaat van 1611 tot 1833, gaat dan samen met Megen en behoort vanaf 1945 tot de hervormde gemeente, nu protestantse kerk, van Lith. De protestanten moeten de oude kerk van Oijen in 1798 teruggeven aan de katholieken. Die kerk vervalt en wordt in 1837 vervangen door een zogenaamde waterstaatskerk. Die is in de tweede wereldoorlog verwoest, waarna in 1968 de huidige moderne kerk is verrezen. De protestanten krijgen in 1810 een ‘Napoleonskerkje’, gebouwd met steun van koning Lodewijk Napoleon. Het is nu in particulier bezit.
Goed bedoeld
Ene Yvonne van der Heijden meldt in haar kwartierstaat dat Samuel een aantal rooms-katholiek gedoopte kinderen in het hervormde doopboek heeft ingeschreven. Ze citeert Samuel uit het doopboek van 1749: Nadat ik, Samuel Neomagus, in het jaar 1745, den derden januari, in de vrije heerlijkhijt Oijen tot predikant bevestigd ben, en gevonden dat deze navolgende haare namen niet zijn ingeschreven, soo hebbe ik, in soo verre uit naagelaatene schriften hebben konnen kreigen, de naame en dagteekening, opdat niet verders mogte verloren gaan, deselve hier geboekt als volgt. En dan volgen de vijf laatstgeborenen van de zeven kinderen van het gezin Henskens-Buters, gedoopt tussen 1727 en 1743. Yvonne weet dat alle kinderen rooms-katholiek gedoopt zijn. Samuel heeft het kennelijk goed bedoeld.9
Familieleden
De naam Neomagus komt nog een paar keer terug in Oijen en wel in de persoon van Samuels zoon Willem die zijn vader in Maasbommel is opgevolgd. Van 1797 tot 1800 is de predikantsplaats van Oijen weer vacant. Willem valt af en toe in, onder meer om lidmaten aan te nemen en in te schrijven. Zo treffen we in het lidmatenboek van Oijen de handtekeningen aan van vader én zoon.
Het lidmatenboek van Oijen bevat ook de namen van enkele (verre) familieleden van vóór Samuels tijd. In of rond 1725 komt Geertruij Keuchenius met haar man Daniel Cunee, commies der convoyen, van Vught naar Oijen, waar zij in april 1727 overlijdt. Zij is nauw verwant aan Paulus Keuchenius die in 1736 trouwt met Emilia Neomagus.
Van 1633 tot 1636 zien we Casparus Eilbracht als zesde predikant in Oijen. Dat is in een periode dat de hervormde leer in Brabant nog moet worden ingevoerd. Oijen ligt weliswaar aan de Brabantse kant van de Maas, maar is Gelders. En in het Gelderse ligt de situatie anders. Eilbracht is een broer van Margaretha, gehuwd met Johannes Neomagus uit Baerl, op zijn beurt weer de overgrootvader van Samuel Neomagus, die ruim honderd jaar later predikant is in Oijen.
Maasbommel en Alphen
Per 19 januari 1749 wordt Neomagus predikant van de gemeente Maasbommel en Alphen, aan de andere kant van de Maas in het Gelderse.10 Officieel is hij predikant van Stad en Vrijheid Maasbommel. Van 11 december 1749, rijkelijk laat, dateert een felicitatie van zijn collega uit de buurgemeente Batenburg. Die geeft aan dat het met Samuel wel goed zit, immers de classis heeft hem benoemd na gehouden examen, geen een uitgesloten, tot den Heiligen Predikdienst toegelaten.Neomagus stuurt een briefje aan zijn vroegere vrijheer met een aanbeveling voor zijn opvolger in Oijen, Joannes de Kruijff, voormalig legerpredikant, waarna de vrijheer op 17 maart 1749 in een brief aan de Nijmeegse Classis pleit voor diens benoeming.
Nieuwe Schans
Samuel doopt en trouwt in zijn nieuwe gemeente in drie kerken, namelijk die van Maasbommel, Alphen en ‘aan de Schans’ en gaat met emeritaat in 1787. ‘Aan de Schans’ is een buurtschap van Alphen, nu bekend als Nieuwe Schans. Het is oorspronkelijk een vesting uit 1581, tevens een plek met twee sluizen/gemalen. De Rijksche Sluis is vervallen, de Leeuwensche Sluis is nu een cafetaria (2014). Nieuwe Schans heeft altijd een veerverbinding gehad met Oijen (nog steeds), zodat mag worden aangenomen dat dominee Samuel Neomagus hier de Maas is overgestoken naar zijn nieuwe bestemming.Huwelijk
Samuel trouwt11 in of omstreeks 1750 met Everdina Story,12 dochter van Willem Story, secretaris van Stad en Vrijheid van Maasbommel, en van Gerardina van Baak.13 Het paar krijgt vier kinderen:14* Catharina, volgt VIII-11.
* Hendrina Geertrui, volgt VIII-12.
* Maria Hermina, volgt VIII-13.
* Willem, volgt VIII-14.
Advertentie
De eer van de eerste vermelding van een Neomagus in een Nederlandse krant komt Samuel toe. Zijn naam staat in een bij de Koninklijke Bibliotheek bewaarde advertentie in de ‘s Hertogenbossche Courant van 30 juli 1779. De tekst luidt:Bestierders en Opzienders van de Kerke Goederen der Stad en Vryheid MAASBOMMEL, zyn voornemens op Woensdag den 11 Augusty 1779, ten Huizen van Peter van Hemmen, Veerman tot Maasbommel, publyk aan de minst aanneemende aan te besteeden, het afbreeken en opmaaken van de Spits van de Kerktooren aldaar, het opmaaken van het Muurwerk aan het boveneinde zoo verre nodsig is; met de Leverantie van alle de Materialen. Het bestek daar van is daaglyks te zien en onderrigting te bekoomen by de Eerw. Heer S. NEOMAGUS Predikant van gemelde Stad en Vryheid Maasbommel.
ZEGT HET VOORT.
Tweehonderd jaar geleden gaat een openbare aanbesteding op dezelfde manier als nu. De schrijfwijze Augusty berust vermoedelijk op een zetfout bij de Bossche stadsdrukker C.A.Vierweg.
De kerk van Maasbommel dateert uit de tweede helft van de 13de eeuw. Ze is van 1609 tot 1799 in handen van de protestanten. Die gaan in dat jaar naar een ruimte aan de Raadhuisdijk 23 en krijgen in 1842 een eigen kerkje, dat nu een andere bestemming heeft. Het middeleeuwse kerkgebouw is in 1812 wegens bouwvalligheid gesloopt. De restauratie, waarvan in de advertentie uit 1779 gewag wordt gemaakt, is kennelijk niet afdoende geweest.
Nog een Neomagus
Maasbommel is tot de Napoleontische tijd een Heerlijkheid, in 1734 gekocht door Otto Roeleman Frederik graaf van Bijlandt en dus ook Heer van Maasbommel. Deze graaf staat ook te boek als Otto Roeleman Frederik Neomagus, omdat hij uit Nijmegen komt. De graag is geen familie. Hij is in 1768 overleden. De dominee en de graaf moeten elkaars achternaam gekend hebben….
Overlijdens
Moeder Everdina sterft al op 18 december 176515 In het begraafboek staat:…. is overleden mejuff Neomagus geboren Storij. Samuel overleeft haar bijna 35 jaar en sterft in Maasbommel op 18 oktober 1790.16 De schoolmeester die het begraafboek bijhoudt, beperkt zich tot het zinnetje: Maandag 18 oktober is overleden Ds Neomagus. Als hij er even bijschrijft hoe oud de dominee is geworden, weten wij bij benadering ook zijn geboortejaar. Maar, helaas….
Familie Story
Zowel vader Samuel als dochter Hendrina trouwen een lid van de nu nog veel voorkomende familie Story. Deze familie komt rond 1600 vanuit Engeland vermoedelijk via de Zuidelijke Nederlanden naar de Noordelijke Nederlanden.17 Ene Jan Story vestigt zich in Tiel. Is hij als protestant gevlucht? Is het een huurling in het Oranjeleger? Beide zijn mogelijk. In ieder geval is Tiel dan een garnizoensstad. Onder de verpleegde militairen in het Tielse Gasthuis vinden we van 17 september tot 17 oktober 1635 ene Jan Storie met als toevoeging ‘cranck’.
Jans zoon Jacques – in 1629 in Tiel geboren, daar overleden in 1705, gehuwd met Judith Steenmüller – heeft vier kinderen, onder wie Johan, geboren rond 1660, overleden in 1721. Hij huwt in 1693 Gericke Post en vestigt zich in Maasbommel. Johan is er schoolmeester en vanaf 1707 ook ‘Richter der Stadt en Vreyheit van Maasbommel’. Hij bouwt, mede door de actieve rol van zijn vrouw, met het verhandelen van onroerend goed en het lenen van geld een groot vermogen en dus status op.
Jan en Gericke hebben vijf kinderen: Willem uit 1696, Jan uit 1706, Gerardus uit 1710, Stephanus uit 1713 en Dederika uit 1714. Willem wordt secretaris van de ‘Stadt en Vreyheit van Maasbommel’, trouwt met Gerardina van Baak en krijgt een dochter Everdina, die rond 1750 met de pas in Maasbommel aangetreden dominee Samuel Neomagus trouwt. Hun dochter Hendrina trouwt op haar beurt in 1791 met de landbouwer Jacobus Story. Hun zoon Willem, vernoemd naar grootvader Willem Story, volgt vader Samuel op als predikant van Maasbommel. Van 1730 tot 1813 zien we ook nog zes burgemeesters Story en drie keer een schepen met die naam.
Schout-bij-nacht
De bekendste Story is de latere marineofficier schout-bij-nacht Samuel Story (Maasbommel 1752 – Kleef 1811). Deze Samuel is een zoon van Stephanus (1713-1797), aanvankelijk griffier, later als opvolger van zijn in 1763 overleden broer Willem gemeentesecretaris van Maasbommel. Stephanus noemt zijn in 1752 geboren zoon kennelijk naar de pas met zijn nichtje getrouwde nieuwe dominee. In 1802 verschijnt Samuel Story voor de krijgsraad op beschuldiging van plichtsverzuim, lafhartigheid en ontrouw. Hij is volgens de aanklagers meinedig, eerloos en infaam. Hij krijgt ontslag en wijkt uit naar Kleef, waar hij in 1811 sterft. Koning Willem I rehabiliteert hem in 1814. Samuel Story heeft kinderen, maar zijn tak is uitgestorven.
Volgens de website www.familysearch.org van The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (mormonen) is het geboortejaar 1728, maar aangezien Samuel in 1745 dominee is geworden, moet het geboortejaar vroeger liggen. Jonger dan 25 is een nieuwe predikant zelden. Vandaar dat het geboortejaar eerder voor dan na 1720 ligt.↩
Website www.uni-duisburg.de (2005).↩
BHIC, archief Heren van Oijen 1550-1899, toegang 286, inv.nrs. 700 t/m 708.↩
De Jongh, p 36.↩
Sanders, p 431.↩
SA Maasland, DTB Oijen, inv. 148, nr. 3 noemt 14 augustus niet als overlijden- maar als begraafdatum.↩
SA Maasland, archief waterschap, kopie FAJN.↩
BHIC, toeg.no. 261, inv.no 20.↩
De kwartierstaat staat in juni 2008 op de website www.homepages.hetnet.nl. Het citaat is te vinden bij de nummers 312 en 313. De samenstelster zegt dat het citaat van 1729 is, maar dat moet welhaast 1749 zijn, want Samuel is in 1745 predikant geworden.↩
Niet te verwarren met Alphen aan den Rijn en Alphen ten zuiden van Tilburg.↩
Volgens de website van de mormonen. Het Gelders Archief Arnhem leert dat het Nederduitse gereformeerde trouwboek van Maasbommel eerst in 1772 begint. Ook het doopboek en het lidmatenregister beginnen in dat jaar.↩
Deze uitgebreide familie komt in het DTB van Maasbommel voor als Storij maar schrijft thans Story.↩
Gelders Archief Arnhem, RA Maasbommel, erfenisakte van 13 juni 1765.↩
Gelders Archief Arnhem, RA Maasbommel, akte van nalatenschap van 30 juli 1771. Twee kinderen zijn dan meerderjarig, dus geboren voor 1750. Gezien het feit dat Samuel in januari 1749 naar Maasbommel komt, ligt 1749 of 1750 als trouwjaar meer voor de hand.↩
Gelders Archief Arnhem, DTB Maasbommel, boek 100, p 3-3.↩
Gelders Archief Arnhem, DTB Maasbommel, boek 100, p 11-11.↩
F.J.J. Spee, Kroniek van de familie Story, CBG.↩
