Jo Neomagus (1902-1987) is van 1931 tot zijn overlijden in 1965 getrouwd met Hendrik Jan (Henk) van Steenis. Een bijzonder man, zo blijkt uit het Biografisch Woordenboek van Nederland.1  Hij komt op 6 maart 1908 ter wereld in Noordeloos als zoon van hoofdonderwijzer Jan van Steenis en van Jannigje Spiering. Hij is de jongste van tien kinderen.

Henk van Steenis komt uit een socialistisch gezin. Vader Jan is een actief anarchist en volgeling van Domela Nieuwenhuis. Henks broer Jan is in de jaren dertig al dienstweigeraar en zit ervoor gevangen in Nieuwersluis. Henk neemt de ideeën van zijn vader eveneens over, zoals uit zijn verdere levensloop blijkt.

Hendrik volgt de hbs in Utrecht en gaat in 1926 weg- en waterbouwkunde studeren in Delft. Hij studeert in 1931 af bij prof. W. Schermerhorn, met wie hij in de oorlogsjaren ook enkele vakboeken schrijft. Deze Schermerhorn is als een vader voor Henk, die zijn eigen vader op tweejarige leeftijd verliest.

Willem Schermerhorn (1894-1977) haalt in 1918 het ingenieursdiploma en wordt in 1926 hoogleraar in de landmeetkunde. Als wetenschapper wordt hij bekend wegens de toepassing van luchtfoto-grammetrie voor de kartering. Hij bestrijdt het nationaal-socialisme fel, verblijft in kamp Sint-Michielsgestel, speelt na zijn vrijlating een rol in het verzet en is adviseur van koningin Wilhelmina. Hij vormt het eerste naoorlogse kabinet Drees-Schermerhorn (1945-1946). Hij blijft in de politiek als lid van de Tweede en Eerste Kamer.

Van Steenis werkt in de jaren dertig overal in het land bij Rijkswaterstaat. Hij krijgt er geen vaste aanstelling vanwege zijn pacifistische opvattingen die hij niet nalaat uit te dragen. Vanaf 1939 is hij leraar weg- en waterbouwkunde. In de oorlogsjaren kiest hij voor lijdelijk verzet. Hij wil zich graag verder ontplooien, maar dat kan in zijn vakgebied alleen in het bedrijfsleven. Daarvan heeft hij een grondige afkeer vanwege het winststreven en het ontbreken van maatschappelijke dienstbaarheid.

Na de oorlog kan Van Steenis zijn lang gekoesterde plan verwezenlijken en een eigen bedrijf beginnen. Zijn bureau wil geen winst maken. Dat vindt hij uitbuiting: ‘of de werknemers krijgen te weinig betaald, of de klant betaalt te veel.’ Opdrachten voor militaire objecten weigert hij. Hij begint in de serre van zijn huis in Utrecht met drie tekenaars. Negen landmeters werken in de buitendienst.

Het ingenieursbureau van Hendrik van Steenis, gespecialiseerd in waterbouwkundige en civieltechnische werken, is qua juridische grondslag heel bijzonder: het is, vanaf 1948, een coöperatieve vereniging. De medewerkers zijn de leden van de vereniging; ze zijn samen de eigenaren en hebben allemaal evenveel zeggenschap. De leden kiezen jaarlijks een bestuur.

Het is zoals gezegd geen bedrijf om winst te maken, maar om de gemeenschap te dienen. Winsten worden als volgt verdeeld: 60 procent gaat in een loonstabilisatiefonds, 20 procent wordt onder de leden/medewerkers verdeeld en 20 procent gaat terug naar de opdrachtgever. Ook het rijk overkomt het als opdrachtgever dat een bedrag aan winst wordt teruggegeven! Het personeel krijgt bij ziekte volledig doorbetaald. Buiten de vakantie kan iedereen een week per jaar naar een volkshogeschool.

De ‘Coöperatieve Vereniging Ingenieursbureau Van Steenis W.A.’ (= wettelijke aansprakelijkheid) heeft het tij mee en werkt op haar hoogtepunt met 150 medewerkers. Het bureau heeft ook veel buitenlandse opdrachten, tot uit Brazilië en Ethiopië. Een van de mensen die de ontwikkeling met belangstelling volgt, is Willem Schermerhorn, die een vriend van de familie blijft. In 1949 gaat het bureau naar een pand aan de Nieuwe Gracht in Utrecht. Als Van Steenis Geodesie is het anno 2012 gevestigd in Houten.

Een reportage over de ingenieur die een werkgemeenschap vormt zonder winstoogmerk, in het Dagblad voor Amersfoort van 17 februari 1950, leidt tot veel vooral positieve reacties, zowel bij de redactie als bij Van Steenis.2  Zijn initiatief wordt vergeleken met de kolonie Walden van Frederik van Eeden. Zijn oom Hendrik Jan, naar wie hij is genoemd, is een van de bewoners van de kolonie geweest. Van Steenis zegt niet zover te gaan als Van Eeden, die complete leefgemeenschappen sticht en daarmee, zoals achteraf is gebleken, te grote risico’s nam.

Na de oorlog is Van Steenis actief in de politiek en de vredesbeweging. Hij ziet het belang van de politiek als middel om hervormingen tot stand te brengen. Hij is bij de oprichting in 1946 lid van de Partij van de Arbeid. Hij bedankt een jaar later vanwege haar steun aan de eerste politionele actie in Indië. Wel blijft hij actief in de vredesbeweging De Derde Weg, waarvan hij in het hoofdbestuur zit.

In 1957 is hij medeoprichter en eerste voorzitter van de Pacifistisch Socialistische Partij, PSP. Hij komt in 1959 niet op een verkiesbare plaats voor de Tweede Kamer omdat hij zijn ingenieursbureau niet wil opgeven, ook omdat hij soms zeer controversiële standpunten inneemt.  In 1962 komt hij voor de PSP wel in de gemeenteraad van Utrecht. Hij verzet zich tegen de bouw van Hoog Catharijne en bepleit gratis openbaar vervoer en een autovrije binnenstad.

Henk van Steenis is in bredere kringen in Nederland bekend om een andere kwaliteit: hij is een bekend schaker, voorzitter van de Nederlandse Schaakbond en afgevaardigde van de FIDE, de wereldschaakorganisatie. En dat betekent dat de familie Van Steenis soms ook buitenlandse schakers te eten heeft onder wie – in de jaren vijftig, de periode van de Koude Oorlog – schakers uit Rusland! Tegelijk strijdt hij tegen de Sovjetoverheersing in de schaakwereld.

Henk van Steenis is een controversieel man en een paradoxale persoonlijkheid. Bij al zijn activiteiten roept hij zowel instemming als weerstand op. Schaakgrootmeester Jan-Hein Donner heeft veel conflicten met hem en beschrijft hem als ‘vegetariër en vaak beschonken, pacifist en altijd ruzie, van hoge principes en onbetrouwbaar’.

Van Steenis is een bijzonder harde werker die met weinig slaap kan volstaan. Hij is ook een kettingroker. Eind 1963 wordt bij hem longkanker vastgesteld. Op 6 februari 1965 overlijdt hij, pas 56 jaar oud. Volgens een getuigenis van schaakgrootmeester Max Euwe is hij onverschrokken door een moed die aan waaghalzerij grenst.

Op de begrafenis van Henk van Steenis treffen drie werelden elkaar: de schaakwereld, die van de weg- en waterbouw en die van de politiek. De autoriteiten, met wie Van Steenis vaak in de clinch heeft gelegen, moeten staande de Internationale aanhoren.