In 1796 ziet in Veghel een Neomagus het levenslicht die de basis legt voor de katholieke Brabantse tak. Het is Daniel, zoon van Willem Neomagus en Judith van de Werk. Hij wordt er op 28 oktober 1796 met zijn tweelingzus Hendrica Elisabeth geboren en op 30 oktober gedoopt. De dominee van de hervormde gemeente van Veghel en Erp schrijft in het doopboek: den 30 October alhier door mij gedoopt, hetgeen erop wijst dat de doop in Veghel plaatsheeft. Want doopt hij een kind in Erp, dan schrijft hij dat er bij, zoals op 29 april 1798 in het geval van Daniels jong overleden broertje Hermanes. Maar misschien niet altijd…

De ambtenaar van de burgerlijke stand van Erp zegt immers in het uittreksel uit het doopregister dat Daniel in 1824 nodig heeft voor zijn huwelijk, dat Daniel op 30 oktober 1797 in Erp is gedoopt. De bruidegom is voor het uittreksel niet voor niets naar Erp gegaan, want hij weet natuurlijk dat hij daar is gedoopt. De doopdatum telt vóór de Franse tijd kennelijk het zwaarst. En Erp is in veel opzichten het ‘ouderlijk’ dorp.

Vader Willem is op 7 mei 1796 vanuit Stiphout ingeschreven in het lidmatenregister van Veghel, hetgeen nog niet zegt dat hij daar ook woont. De ontlastbrief van de burgerlijke gemeente van Stiphout voor de burgerlijke gemeente van Veghel van 7 mei 1796 is afdoend bewijs voor zijn daadwerkelijke wonen in Veghel. Het gezin vertrekt in het voorjaar van 1798, mét de jonge tweeling, van Veghel naar Erp, blijkens de ontlastbrief van 31 mei 1798. De verhuizing is vermoedelijk al voor eind april, gezien de doop in Erp van Hermanes. De ambtelijke ontlastbrief is kennelijk een maand later naar de nieuwe gemeente gestuurd.

Zijn in Helmond geboren vader Willem, die op de doopdag van Daniel zijn 39ste verjaardag viert, is dan enkele jaren koster en schoolmeester geweest in Stiphout, staat in Veghel te boek als vervanger van de schoolmeester van Stiphout,1 maar wordt spoedig ontvanger van in- en uitgaande rechten en accijnzen in Erp.

Overheidsdienaren zijn sinds 1648, het eind van de Tachtigjarige Oorlog, in Brabant2 meestal van de bevoorrechte ‘gereformeerde religie’. Na de komst van de Fransen in 1794 komt er godsdienstvrijheid en verdwijnen in Brabant de protestantse schoolmeesters. De belastingwetgeving wordt naar Frans voorbeeld gemodelleerd en een functie als belastingambtenaar is dan een van de alternatieven. Als koster, schoolmeester en ontvanger is Willem het prototype van een protestantse overheidsdienaar in Brabant. Vele Neomagi voor en na hem hebben soortgelijke functies.

Moeder Judith, net 40 geworden en zelf ook geboren in Erp, komt uit een familie die generaties lang sterk verweven is met de Neomagi.

Onze Daniel is niet de eerste die deze naam krijgt. Op 19 februari 1791 is in Stiphout een eerder geboren zoontje Daniel begraven, op 27 november 1793 een tweede. Er staat zelfs nog een derde overleden Daniel te boek, overleden op 17 februari 1795.3 De vierde Daniel, de stamvader van de katholieke Brabantse tak om wie het hier gaat, is er een van een tweeling. Zijn tweelingzus heet Hendrica Elisabeth, roepnaam Elisabeth. Beiden hebben de naam van (stief)grootouders. Daniel van Daniël Swaans, de in 1785 overleden tweede echtgenoot van grootmoeder Odilia de Jong, die eerder gehuwd is met Godfried Neomagus. Een jongere broer van Daniel is in 1789 al naar de ‘echte’ grootvader Godfried vernoemd. Elisabeth heet naar haar grootmoeder Van de Werk-Nicolaas. De naam Daniel is volgens zijn doopinschrijving, trouwakte en overlijdensakte zonder trema. In sommige andere stukken komt de naam Daniël (met trema) voor. Swaans schrijft zijn voornaam met trema.

Daniel komt uit een gezin waarin in Stiphout en Erp vier of vijf kinderen heel jong sterven. Rond 1800 verhuist het gezin van Willem Neomagus naar Someren, waar in 1801 het nog geen jaar oude jongste kind sterft, in 1810 gevolgd door Daniels 21-jarige zus Cornelia Adriana. De familie wordt vervolgens in 1812 getroffen door de dood van Johannes, de oudste. Hij komt als grenadier van de Keizerlijke Garde van Napoleon om tijdens de veldtocht naar Rusland.

Als Daniel een tiener van zestien jaar is, bestaat het gezin dus nog uit ouders en vier kinderen:

Daniel brengt zijn jeugd vanaf zijn vijfde door in Someren. Wat doet hij tot zijn 24ste? We weten het niet. Hij kiest op die leeftijd voor een loopbaan bij het departement van Financiën, zoals zoveel Neomagi in de 19de eeuw.

Zijn eerste standplaats is Oeffelt. Zijn benoeming staat niet in de aktes van de vrederechter. Een bevolkingsregister van Oeffelt is er wel van 1811 en 1830, niet van de tussenliggende periode. Het lidmatenregister van Someren, waarin zijn uitschrijving moet zijn vastgelegd, ontbreekt van 1807 tot 1820. Daniel komt evenmin voor in het register vanaf 1820, zijn broer Godefridus Anthonie wel! Misschien is Daniel dus al voor 1820 in Oeffelt werkzaam.

Dat Daniel in Oeffelt heeft ‘gestaan’ blijkt uit het volgende. Op 26 april 1825 legt Daniel voor de vrederechter van Boxmeer een verklaring af over een gebeurtenis uit zijn Oeffeltse periode, iets wat zijn collega-commies Johannes Heijmans uit Cuijk in Oeffelt is overkomen. Heijmans zegt dat hij ene Nelissen uit Oeffelt heeft herkend als een van de vier personen die hem hebben aangevallen. Behalve Daniel leggen ook zijn vrouw Anna en nog vijf anderen een verklaring af. Onder hen is Christiaan Wenneger, commies te Boxmeer, die op 12 november 1825 trouwt met Daniels tweelingzuster Hendrica (IX-15).

Daniel is vermoedelijk vanaf 1 januari 1824 of iets eerder commies in de gemeente Mill en St. Hubert. Hij verwekt in of omstreeks februari 1824 een kind bij de twintigjarige Johanna (Anna) Maria van Maren, een op 12 februari 1803 in Geffen gedoopte dochter van Gerardus van Maren en Allegonda Linders. Van Maren is herbergier in de buurtschap Velmolen tussen Uden en Volkel en later kuiper in Volkerkapel, het huidige Volkel. Is er voor Daniel Neomagus aanleiding om beroepshalve bij herbergier Van Maren aan te gaan? Vermoedelijk niet, want zijn standplaats is Mill en in Velmolen zit hij in het werkgebied van zijn collega’s uit Uden. De vrijgezelle Daniel is wellicht een avondje uit.

Daniel en Anna ‘moeten’ trouwen. Onder normale omstandigheden wordt het huwelijk gesloten in de gemeente van de bruid (Uden), maar in dit geval wordt gekozen voor de gemeente van de bruidegom (Mill en St. Hubert).

De huwelijksakte met bijlagen van 12 juli 1824 geeft nadere informatie.5 De afkondigingen in de gemeenten Erp, Uden en Mill en St. Hubert leveren geen verhinderingen op. Er zijn vier getuigen bij, onder wie een hoedenmaker en een hoedenmakersgezel. De vier ouders zijn persoonlijk aanwezig en geven toestemming voor het huwelijk. Anna’s vader tekent met Van Maaren, de bruid met Van Maren.

Bij zijn huwelijk overlegt Daniel een certificaat van de nationale militie, afgegeven op 3 juli 1824, waaruit blijkt dat hij bij de loting voor de militaire dienstplicht nummer 17 heeft getrokken maar tot dan toe niet is opgeroepen. Het aardige van het certificaat is, dat in de kantlijn het signalement van Daniel staat: lengte 1.77, bruin haar, hoog voorhoofd, grijze ogen, ovaal aangezicht, gewone neus, spitse kin.

De familie Van Maren is streng rooms-katholiek. Rector Van Maren van de kapel in Volkel, een bekend persoon in de streek en een oom van Anna, kan niet blij zijn geweest met het gedwongen huwelijk van zijn nicht met een protestant. Gezien de dan in Brabant overheersende rol van de weer vrije katholieke kerk, is het nagenoeg zeker dat er ook een kerkelijke inzegening plaatsheeft ten overstaan van een katholiek priester. Dat is niet Anna’s heeroom, als hij het al heeft willen doen, want als rector is hij daartoe niet bevoegd. Het huwelijksboek van de parochie Uden uit 1824 dient de bevestiging te geven, maar is verloren gegaan. Het Genootschap Van Ma(a)ren spreekt wel van een kerkelijk huwelijk op dezelfde dag in de kerk van St. Hubert, maar kan de bron niet noemen. Het archief van het bisdom ‘s-Hertogenbosch heeft geen gegevens over het huwelijk.

Anna verwacht dus al voor het huwelijk een kind van Daniel. Als oudste zoon staat later Willem Cornelis te boek, geboren te Mill in 1826, maar er is een eerdere geboorte van een Willem in Mill, op 8 november 1824 ‘s middags om vier uur, dus bijna vier maanden na het huwelijk. Vader Daniel toont de boreling, zo staat in de akte, al om vijf uur aan de schout, de ambtenaar van de burgerlijke stand. Het is dan verplicht het kind daadwerkelijk te laten zien. Tot 1 januari 1995 kan de ambtenaar dat eisen, maar in de praktijk wordt er weinig gebruik van gemaakt. Nog een voorbeeld: Prins Willem, de latere koning Willem III, is op 20 februari 1817 in Brussel geboren en op 21 februari om 12 uur ingeschreven in de burgerlijke stand, waarbij de vader, de latere koning Willem II, het kind aan de ambtenaar heeft getoond. Het tonen van de baby is opgenomen in het Burgerlijk Wetboek van 1815. Bij de aangifte zijn ook twee getuigen aanwezig, een verplichting die per 1 januari 1935 is afgeschaft. Daniel gaat op 10 november weer naar het gemeentehuis, nu om de dood van zijn zoontje aan te geven. Het kind is op 9 november om acht uur ‘s avonds gestorven, amper één dag oud. Zijn buurman Michiel van de Burgt, een hoedenmaker, vergezelt hem bij het doen van de droeve plicht.6

Voor zover is na te gaan krijgen Daniël en Anna de volgende kinderen:

Grootvader Willem overlijdt op 2 maart 1836, 78 jaar oud, en maakt de geboorte van zijn kleinkinderen Frederik en Godfried niet meer mee. Grootmoeder Judith overlijdt op 15 juni 1843, en maakt het hele gezin van Daniel wel mee.

Uit de gegevens over hun verdere leven blijkt dat de kinderen katholiek worden gedoopt. Op de stamlijst van de ongehuwde Willem Cornelis, ook een ambtenaar, staat weliswaar dat hij hervormd is, hij sterft als katholiek. Dit blijkt uit een brief van zijn neef Victor, zoon van Frederik, bij wie Willem heeft ingewoond. Dirk van Boetzelaer schrijft over zijn vrouw Maria dat ze katholiek is gedoopt, maar zij gaat, mede door haar huwelijk met een protestantse baron, eveneens hervormd door het leven en wordt ook als zodanig begraven. Frederik zorgt voor het voortbestaan van de katholieke tak. Hij staat als katholiek te boek en trouwt ook een katholieke vrouw. De jong overleden Godefridus is ook r.k., volgens zijn registratie in de gemeente Wouw.

Daniel meldt zich op 26 mei 1828 op het stadhuis van Breda om aangifte te doen van de geboorte van zijn zoon Louis, die volgens de akte op 24 mei ‘s avonds om elf uur is geboren. Hij is dertig jaar en commies der directe belastingen in- en uitgaande regten en accijnsen. Twee collega-commiezen zijn getuigen.8 De auteur ontdekt het bestaan van Louis pas op 1 oktober 2009 dankzij de website van het BHIC. De geboorteakte maakt indirect duidelijk dat Daniel dan Breda als standplaats heeft. Het is gebruikelijk dat een belastingambtenaar maar korte tijd op zijn standplaats blijft om zich niet te hechten aan de plaatselijke gemeenschap en zodoende belangenverstrengeling te voorkomen en zijn integriteit niet op de proef te stellen.

Daniel is commies der derde klasse bij ‘s Rijks belastingen, 33 jaar oud, wonende alhier (‘s-Hertogenbosch) op de Brede Haven, wijk G nummer 34, thans in dienst als jager bij het tweede bataillon als Anna Maria van Maren, 26 jaar, op 2 maart 1831 om negen uur ‘s avonds bevalt van een dochter Johanna.9. De vondst van de geboorte is een toevalstreffer, want de auteur zoekt – op 11 februari 2000 – op de website van het Bossche stadsarchief naar Johanna Helena Neomagus, dochter van de Nuenense dominee, in 1817 in ‘s-Hertogenbosch overleden. Zie VII-20. Het overlijden van de in 1831 geboren Johanna is in ‘s-Hertogenbosch niet te vinden. Evenmin de vestiging en het vertrek van de familie Neomagus-van Maren, die vermoedelijk maar heel kort in de Brabantse hoofdstad woont.

Aangezien Daniel in militaire dienst is, kan hij zelf geen aangifte doen. Dat gebeurt door François Adriaan de Klerck, heel- en vroedmeester, 38 jaar, wonend Achter het Wild Varken, een nog bestaande straat in ‘s-Hertogenbosch, in aanwezigheid van twee getuigen, Bossche collega’s van vader Daniel: commies Johannes Moors, 28 jaar, en commies Hendrik Utermark, 42 jaar. Dochter Johanna is kennelijk vernoemd naar haar moeder.

Moeder Anna staat er na de geboorte alleen voor nu Daniel in militaire dienst is. Ze gaat korte tijd later met haar kinderen, te weten de vijfjarige Willem, de tweejarige Louis en baby Johanna, naar haar ouderlijk huis in Uden-Volkel. Daar heeft haar vader, de 56-jarige Gerardus van Maren, op maandag 20 juni 1831 de droeve taak op het gemeentehuis aangifte te doen van de dood van zijn jongste kleinkind, op vrijdag 17 juni om drie uur ‘s nachts overleden.10 Kindersterfte komt in die tijd nog veel voor; mogelijk is de jonge Johanna het slachtoffer van de cholera-epidemie die in de jaren 1831 en 1832 heerst. Het lijkt er op dat vader Daniel door zijn dienstplicht zowel de geboorte als de dood van zijn dochtertje is misgelopen.

In 1832 ‘ligt’ Daniel als militair eerst in Zundert en daarna in hetzelfde jaar in Overloon, een dorp van de dan zelfstandige gemeente Maashees en Overloon aan de zuidkant van de Peel tegen de Limburgse grens. Genealoog Kruimel spreekt van legering in Vierlingsbeek (Maashees). De gemeente Maashees en Overloon is namelijk opgegaan in de gemeente Vierlingsbeek, die overigens op haar beurt vanaf 1 januari 1998 deel uitmaakt van de gemeente Boxmeer. Op 18 augustus 1832 komt daar Maria Johanna ter wereld. Dus hij woont er niet alleen en geeft bij de geboorteaangifte als beroep op: commies tweede klasse. Als zodanig staat hij ook in het Jaarboekje van de ambtenaren der directe belastingen, in- en uitgaande regten en accijnsen in Nederland, tweede jaargang, 1834, te vinden op de website van het belastingmuseum in Rotterdam. Daniel valt onder het arrondissement Eindhoven en werkt bij de Dienst op het terrein van Toezicht. Eind 1834 begint de demobilisatie en in 1835 wordt Daniel commies in Someren-Lierop. Nog in hetzelfde jaar gaat hij naar Bergeijk.

Daniel komt voor in de ‘lijst der militairen die geacht worden aanspraak te hebben op zijner majesteits besluit van 13 september 1831’. Die lijst betreft de toekenning van het Metalen Kruis aan degenen die hebben deelgenomen aan de Tiendaagse Veldtocht. Daniel wordt daarbij genoemd als lid van het Eerste Bataillon Jagers, een eenheid die heeft bestaan van 1829 tot 1840. 11  Het Metalen Kruis is een bronzen kruisje van nog geen drie centimeter breed. Er zijn er 36.274 uitgereikt, althans dat is het aantal namen in het Nationaal Archief. Bij de onderscheiding behoort een certificaat, maar dat is niet in de familie overgeleverd. Er is een versie met een een blauw-geel lint voor dienstplichtigen en met een groen-geel lint, uitgereikt aan vrijwilligers. Vermoedelijk heeft Daniel het vrijwilligerskruis gekregen, want in 1824 is hij vrijgeloot voor militaire dienst. Het kruis wordt ook wel het Hasseltkruis genoemd omdat het is vervaardigd uit twee bronzen kanonnen die op 8 augustus 1831 bij de Slag om Hasselt zijn buitgemaakt.12

In 1836 treffen we Daniel aan in Leende, waar zijn gezin bestaat uit zijn vrouw, dochter Joanna Maria en de in Leende geboren zoon Frederik. De achtjarige Louis wordt in het bevolkingsregister niet genoemd. Hij is volgens dat register commies van beroep en woont in de wijk Strijp nummer 210a.  Daniel is gereformeerd, vrouw en kinderen zijn katholiek, zo is duidelijk aangetekend. Daniel laat zich niet uitschrijven als hij naar Asten gaat. Heeft de gemeente stilzwijgend verlaten in 1838, schrijft een ambtenaar in het register.13

Na de geldverslindende Belgische Opstand en de cholera-epidemie, moet (ook) de familie Neomagus zich in de jaren veertig door een economische crisis worstelen. Het is een barre strijd om het bestaan als gevolg van de accijnzen op eerste levensbehoeften, nodig om de staatsschuld te verlagen, stijgende graanprijzen en mislukte aardappeloogsten.14 Daniel Neomagus heeft als lagere ambtenaar een laag inkomen en een jong gezin en moet de omstandigheden welhaast aan den lijve ondervinden.

De standplaatsen van Daniel zijn achtereenvolgens:

Het is niet zeker dat deze lijst compleet is. Kruimel meldt de plaatsen Oeffelt, Mill, Asten, ‘s-Hertogenbosch en de eerste keer Bergeijk niet, terwijl met de tweede vermelding van Bergeijk vermoedelijk Bladel is bedoeld. Dat hij zeker in Chaam heeft gewoond blijkt uit een notariële akte van 12 juli en 9 augustus 1850 inzake de verkoop van goederen van zijn ouders. Daarin wordt hij aangeduid als commies der rijksbelastingen wonende te Chaam.

In Bladel is in 1844/1845 een bevolkingsregister samengesteld, waarin de familie Neomagus voorkomt met de kinderen Maria (12 jaar), Frederik (8 jaar), Godefridus (4 jaar) en Willem Cornelis, van wie geen leeftijd wordt genoemd maar wel dat hij in 1845 is aangekomen (ingeschreven). Hij is dan 18 jaar en wellicht al in de kost geweest bij de verwante notarisfamilie Van de Werk in Zevenbergen. Opmerkelijk is verder dat van vader Daniel wordt gezegd dat hij 42 jaar is, terwijl hij in 1844 ongeveer zes jaar ouder is.16

Het nu bij de gemeente Roosendaal behorende dorp Wouw is 34 jaar de woonplaats van Daniel en zijn gezin. Wouw heeft een grote oude kerk en een lange smalle hoofdstraat, die bij de kerk van naam verandert: van Roosendaalsestraat in Bergsestraat. Daniel woont er op verschillende adressen in wijk A. Als (oud-)ambtenaar is hij afhankelijk van huurwoningen. Het bevolkingsregister noemt pas vanaf 1880 straatnamen. Neomagus woont dan aan de Bergschestraat, de straat naar Bergen op Zoom, met ook nu nog karakteristieke eenvoudige lage huisjes. De commies 2de klasse Daniel Neomagus is bij Koninklijk Besluit van 18 augustus 1855 een pensioen verleend van f. 303 per jaar, in 2015 vergelijkbaar met 2620 euro. De reden van zijn pensionering: ‘wegens ligchaamsgebreken’.

Willem, de oudste, woont van 1860, komend uit Goirle, tot 1868, vertrekkend naar Venlo, in Wouw, waar hij dan ook als commies werkt.17 In 1875, bij zijn oneervol ontslag op 49-jarige leeftijd, keert hij vanuit Putte terug naar Wouw. Zoon Frits verblijft in de tweede helft van 1862 in Wouw, als koperslager komend uit Antwerpen en vanuit Wouw vertrekkend naar Roosendaal. De jongste zoon, Godefridus, ambtenaar bij Financiën, komt eind 1862, kort na Frits’ vertrek, vanuit het Zeeuwse Oostkapelle zonder beroep naar Wouw om in juli 1864 als ambtenaar te vertrekken naar Den Ham in Overijssel. Hij sterft op 31 mei 1866 in het ouderlijk huis in Wouw. Broer Willem schrijft een lang treurdicht. Dochter Maria woont nimmer in Wouw. Ze heeft sinds het begin van de jaren vijftig een relatie met Dirk baron Van Boetzelaer. Zoon Frits trouwt in 1867 en woont vanaf 1872 met zijn gezin in Nispen, binnendoor zes kilometer van Wouw. Het ligt voor de hand dat de Neomagi in die jaren de weg tussen Wouw en Nispen vermoedelijk te voet vele malen afleggen.

Anna Maria van Maren sterft in Wouw op vrijdag 20 september 1878. Zoon Willem doet aangifte.18 De in het rijksarchief aanwezige doopinschrijving van de pastoor uit Geffen is van 12 februari 1804. Het bij haar huwelijk overlegde extract uit het doopregister noemt uiteraard ook 12 februari 1804. Haar overlijdensakte spreekt van het overlijden op 74-jarige leeftijd, hetgeen erop duidt dat 1804 juist is. Het bidprentje houdt het op 13 februari 1804 als geboortedatum. De pastoor van de in 1801 aan de katholieken teruggegeven parochiekerk van Maria Magdalena in het 900 inwoners tellende Geffen zal zich in 1804 niet vergist hebben. Hij schrijft de dopen keurig in volgorde in. De doopdatum is 12 februari 1804, de geboortedatum wellicht een of enkele dagen eerder.19 Anna van Maren is op 23 september begraven op het kerkhof van de Lambertusparochie, klasse 3 nummer 134. Daar ligt sinds 2 juni 1866 ook haar zoon Godfried.

Daniel ziet in het gezin van Frits tien kleinkinderen opgroeien. Op donderdag 28 augustus 1884, om negen uur ‘s avonds, sterft Daniel in Wouw, bijna 88 jaar oud. Ook nu doet zoon Willem aangifte. Notaris Wenning te Roosendaal maakt op 6 september 1884 een testament op, waaruit blijkt dat Maria, rentenierster te Ginneken (haar man baron Van Boetzelaer is in juli 1884 overleden), Willem, particulier te Wouw en Frederik (Frits), commies te Nispen, de erfgenamen zijn.20

Er is een gezegde: twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen. Daniel en Anna blijven hun eigen geloof trouw. Zij worden op het kerkhof van hun eigen geloof in Wouw begraven. Daniel dus op de hervormde begraafplaats, Anna op de katholieke begraafplaats. Dit is bekend dank zij een aantekening die zoon Willem maakt op een van de kopieën van het geslachtsregister uit 1764.21 Van Anna is een bidprentje bekend, na dat van Godfried (1866) het tweede in de familie Neomagus.22 Immers, protestanten kennen geen bidprentjes.

Opmerkelijk is dat Maria en Frits, de twee kinderen van Daniel die een huwelijk aangaan, dat pas doen nadat zij kinderen hebben of verwachten. Zij volgen vermoedelijk onbedoeld het voorbeeld van hun vader Daniel. ‘Voorhuwelijkse’ kinderen komen in bijna alle generaties Neomagus voor, ook al veroordeelt de heersende moraal dit nog heel lang.