Blog Post

09
MRT
2010

VI-1 Johannes Neomagus

Posted By :
Comments : Off

(1678-1740), predikant,
zoon van Rhijnhard, V-4

Rhijnhard Neomagus, een van de kleinzonen van de opmerkelijke en 97 jaar oud geworden dominee Johannes uit Baerl (III), krijgt in twee huwelijken samen elf kinderen. Na twee kinderen die jong overlijden, en een dochter Jenneken die met haar achterneef Arnoldus Neomagus (VI-9) trouwt, ziet Johannes het levenslicht. Hij staat, zoals later blijkt, aan de basis van de Hollandse tak van de familie Neomagus. Dat is een tak die in de 18de eeuw een aantal apothekers voortbrengt, in de 19de eeuw vooraanstaande ambtelijke functionarissen en in de 20ste eeuw onder anderen enkele artsen.

Jong student

De kerk van Kervenheim, Johannes’ eerste standplaats.

Johannes komt ter wereld in Orsoy, waar zijn doop plaatsheeft op 3 april 1678. 1 Op 8 september 1695 staat hij te boek als student in de theologie in Duisburg. 2 Dat is zijn inschrijvingsdatum want hij is net 17 jaar. Tien jaar later, in 1704, krijgt hij zijn eerste standplaats als predikant, in Kervenheim, 3 een dorp tussen Goch en Moers. Hij gaat in 1717 naar Dieden, een nu in Brabant gelegen maar dan Gelders dorp aan de Maas tussen Oss en Ravenstein. Dieden vormt vanaf 1686 een protestantse gemeente met Appeltern, aan de andere kant van de Maas. Eerder, van 1677 tot 1681 heeft zijn oom Theodorus Neomagus als predikant in Dieden gestaan, een broer van zijn vader. 4

Problemen in Baerl

Op 19 november 1720 krijgt Johannes op voorspraak van de Pruisische koning Friedrich Wilhelm I een benoeming in Baerl en Binsheim, om de kort tevoren overleden dominee Heinrich Daubenspeck op te volgen. 5 Baerl is de kerkelijke gemeente waar zijn overgrootvader Johannes (III) in 1599 is begonnen, waar diens kleinzoon Samuel Nethenus (zie IV-2) van 1650 tot 1683 predikant is geweest, en waar zijn achterneef Johannes (VI-8) van 1702 tot 1709 heeft gestaan. De benoeming gaat buiten de gemeenteleden om, die volgens de traditie uit drie kandidaten kiezen en hun voorkeur uitspreken voor dominee Friedrich Heinrich Sewen uit Orsoy. Hun protesten zijn in eerste instantie vergeefs. De koning besluit op 17 januari dat Neomagus op 30 januari 1721 in zijn ambt bevestigd dient te worden.

Intimidatie

Freiherr Von Driesch van Baerl schakelt een hoge legerofficier in, overste Von Dockum, die de koning zover weet te brengen dat hij de benoeming van Neomagus op 25 januari herroept en de installatie aankondigt van dominee Sewen. Die belooft namelijk 150 reinlandse taler aan de kerk te geven om meer mensen aan zijn zijde te krijgen. Verder intimideert hij de boeren van het dorp. Er ontstaat grote beroering, zowel in Baerl als in buurdorp Orsoy. Op 18 maart 1721 richten vijfentwintig huisvaders uit Baerl en Binsheim zich tot de koning om met Neomagus in zee te gaan, maar de koning komt niet op zijn besluit terug, zo laat hij 24 maart weten. Het moderamen van de Classis Moers, zeg maar het regionaal kerkbestuur, legt zich noodgedwongen bij de situatie neer.
Dominee Sewen blijft tot 1747 en wordt dan opgevolgd door…. weer een Neomagus, te weten Samuel Neomagus (VII-8), een achter-achterneef van Johannes. Samuel op zijn beurt wordt in 1767 opgevolgd door zijn zoon Heinrich Ludwig Neomagus (VIII-16), de laatste Neomagusdominee in Baerl, gestorven in 1785.

Vluyn

Johannes Neomagus moet na een turbulente periode de pastorie van Baerl in het voorjaar van 1721 weer verlaten. Hem wordt toegezegd dat hij de eerstkomende vacature in het vorstendom Moers mag vervullen. In augustus 1722 sterft dominee Henricus Fabricius in Vluyn. Vluyn is in 1580, samen met de moederkerk van ‘Neukirchen in der Vluyn’, gereformeerd geworden, wat later dan de andere ‘Pfarreien’ in het graafschap Moers.6
Neomagus solliciteert naar de opengevallen plaats, maar dat doet ook Heinrich von Zelst. Die belooft 400 taler te schenken aan het weeshuis in Potsdam, mits hij benoemd wordt. Dat gaat koning Friedrich Wilhelm, die in Potsdam resideert, te ver. Hij vindt de handelwijze ontoelaatbaar en in strijd met het woord van God. Neomagus wordt op 1 september beroepen en op 30 september 1722 in Vluyn geïnstalleerd.7
Het komt de koning ter ore dat Neomagus in 1720 hetzelfde ongeoorloofde middel blijkt te hebben toegepast om een benoeming in Baerl te krijgen. Ook hij belooft dan 400 taler voor het weeshuis, mits…. De koning regelt daarom dat Neomagus bij wijze van boetedoening alsnog 400 taler aan het weeshuis geeft. 8

Huwelijk

Johannes trouwt in 1705 in Gogh 9 met Catharina Kuhlers, ook wel als Kuehler, Kuiler, Kuilers of Kuilders bekend. De Vries houdt de eerste naam aan, die ook het meest voorkomt. Samuel gebruikt in 1764 als naam Gerdrutha Kuiler. In de Gemeindechronik is sprake van Catharina Kuiler. Bij haar overleden heet ze Kuilders. Zij is de dochter van een schepen van Gogh dat niet ver van Kervenheim ligt, sinds 1704 de standplaats van Johannes.

Kinderen

Het paar krijgt vier zoons. Tussen haakjes staat de schrijfwijze uit Vluyn. De vier zoons en hun nageslacht staan in het deel ‘Neomagus, apothecaris in ’t gasthuys, de geschiedenis van drie generaties apothekers en hun verwanten’
  1. Johannes (Johanis) Petrus, apotheker te Delft, volgt VII-1
  2. Hendrik (Heinrich) Wilhelm, apotheker te Tiel, volgt VII-2
  3. Samuel Wolther (Wolter), predikant te Oijen en Maasbommel, volgt VII-3
  4. Rheinhard (Reinhard) Eusebius, apotheker te Gouda, volgt VII-4.

Overlijdens

Johannes leeft in Vluyn tot zijn dood op 18 februari 1740. 10 Zijn vrouw Catharina gaat later naar haar zoon Samuel, predikant in Oijen. Ten huize van deze zoon overlijdt Catharina. Ze is op 14 augustus 1747 als Catharina Kuilders in Oijen begraven.11 Het begraafboek meldt dat ze de weduwe is van Johannes Neomagus, ‘in sijn leven hoog geagte leeraar in de Fluunt’. Dat moet een verschrijving zijn van Vluijn.

Koster

Dominee Neomagus heeft in Vluyn geen goede verstandhouding met zijn koster. Als Neomagus sterft weigert de koster het graf in de kerk voor de bijzetting te openen onder het motto dat de treiteraar – de dominee dus – dat zelf maar moet doen. De kerkvergadering is bijzonder geschokt door deze ongehoorde belediging en verlangt een behoorlijke straf voor de koster.
Verder eist de koster van de weduwe Neomagus drie daalders schoolgeld voor het onderwijzen van de domineeskinderen. Ook daarover windt men zich in de kerkvergadering op. De koster dient de weduwe om vergiffenis te vragen. De nieuwe predikant van Vluyn zegt toe hierover verslag te doen, de zaak van het schoolgeld met de koster te bespreken en hem aan te bevelen de weduwe Neomagus niet verder te pesten. Als de voorzitter van de classis op 6 juli 1742 een bezoek brengt aan Vluyn stelt hij vast dat de zaak tot wederzijds genoegen is opgelost. 12

  1. PRW, DTB Orsoy.↩

  2. Rosenkranz II, p 357. Ook op Matrikeleneintrage €™(inschrijvingsregister) op de website van de universiteit van Duisburg.↩

  3. Recklinghausen III, p 324, en Rozenkranz II, p 357/358. Ook over andere predikanten Neomagus.↩

  4. Zie V-5 zowel over Dieden als over Theodorus.↩

  5. Kreischer, p 33 e.v.↩

  6. Fabricius.↩

  7. Johannes komt als predikant voor in het doopboek van Vluyn van 1 april 1729, V2671, p 94 links.↩

  8. De problemen in Baerl en Vluyn worden beschreven in de kroniek Der Einzug der Reformation in die Rheinkamper Pfarrdörfer, in 2007 te vinden op de website van Rheinkamp: www.rheinkamp.com/xchronik. Kopie in FAJN.↩

  9. Akte 5, in 2008 gevonden op de website www.ongen.de↩

  10. Gemeindechronik Evangelische Kirchengemeinde Vluijn van 12 september 1977, kopie FAJN.↩

  11. RANB, DTB Oijen, inv fol 148 no 3.↩

  12. P. Mast in Monatsheft für Rheinische Kirchengeschichte 1942, p 14.↩

About the Author
Copyright © 2010 Neomagus.nl. Alle rechten voorbehouden.