VI-4a Weinig protestanten in Peel en Kempen
Comments : Off
Veel predikanten uit de familie Neomagus en enkele verwante families, zoals Waterbeek, Peijpers en Nimwegen, oefenen het ambt uit in protestantse gemeenten in de classis Peel- en Kempenland, bestaande uit de ring Peelland en de ring Kempenland. De grens tussen beide ligt bij Eindhoven. De protestantse gemeente van Eindhoven hoort bij de Kempen, die van Tongelre bij de Peel. Nu is Tongelre een wijk van Eindhoven!
Het aantal inwoners van de dorpen in deze streken is klein. Het aantal protestanten onder hen héél klein. Dat weten we onder meer uit een beschrijving van de dorpen in de Meierij met de resultaten van een volkstelling in 1815 1 en uit een telling die is gehouden op grond van een resolutie van de Raad van State van 24 mei 1791. In de honderdvijftig jaar daarvoor is het niet veel anders. Hieronder een overzicht van plaatsen bekend van Neomagi. In 1791 wordt een onderscheid gemaakt tussen lidmaten en toehoorders, in 1815 niet. 2
Peel
De telling van 1791 geeft aan dat Someren 22 lidmaten telt en 10 toehoorders. In 1815 blijken er 55 protestanten te wonen. Nuenen en Gerwen hebben in 1791 welgeteld 20 lidmaten en 6 toehoorders, in 1815 zijn er 41 protestanten. Veghel en Erp tellen in 1791 zo’n 36 lidmaten en 18 toehoorders, een kwart eeuw later worden er 28 protestanten geteld. Mierlo en Stiphout, waar tot de eeuwwisseling Willem Neomagus de gereformeerde schoolmeester is, hebben in 1791 15 lidmaten en 3 toehoorders, in 1815 zijn er nog 4 protestanten over. Van Son ken ik alleen het cijfer van 1791: 5 lidmaten en 2 toehoorders. Dominee Van Nimwegen kan het niet druk hebben. Bakel, geboorteplaats van Godfried Neomagus, telt in 1791 5 lidmaten en 8 toehoorders.
Kempen
In de Kempen zijn de gemeenschappen nog wat kleiner. Lommel is nog aardig groot. Er wonen in 1815 24 protestanten, in 1791 nog meer: 15 lidmaten en 19 toehoorders. In 1791 tellen we in Eersel 14 protestanten, in Vessem 27. In Oostelbeers, de plaats van de predikantenfamilie Van Nimwegen, staat in 1791 één lidmaat te boek en één toehoorder. Bij het samengaan van de protestantse gemeente van Hooge en Lage Mierde met Hilvarenbeek, in 1804, telt Hooge en Lage Mierde drie kerkgangers: de oud-schoolmeester, zijn vrouw en hun zoon.
Maasland
Een plaats als Alem (ring Maasland), waar enkele leden van de familie Keuchenius predikant zijn, wonen in 1791 6 protestanten, in 1815 12. Oss is in de ring Maasland het grootst als het om het aantal protestanten gaat: 207 in 1791. Over het algemeen zijn de protestantse gemeenten in de ringen Maasland en Oisterwijk groter dan in Peelland en Kempenland. Hoewel het onder Oisterwijk vallende Hooge en Lage Mierde in 1791 met 6 protestanten wel erg klein is. Hilvarenbeek daarentegen telt in 1791 105 lidmaten en toehoorders, Vught 168. In Loon op Zand heeft de reformatie het grootste succes; het telt 404 lidmaten en toehoorders in 1791, meer dan Tilburg en Waalwijk.
Beginjaren
Bij de komst van predikanten – vanaf 1648 – is het aantal protestanten in de roomse dorpen nog zeer gering. Samuel Neomagus treft bij zijn komst in Sambeek, in het Land van Cuijk, geen enkele protestant aan. Uit de doopboeken van de dorpen in Peel en Kempen blijkt dat de predikant meestal alleen kinderen inschrijft van zichzelf en van de koster/schoolmeester.