Het boekje doorbladerend stel ik snel vast, dat het om het voormalige eigendom gaat van Dirk baron Van Boetzelaer, getrouwd met Maria Neomagus, een oud-tante van mijn vader. Henk Buijks neemt de gegevens waarvoor hij de almanak heeft gekocht over, en ik kom in het bezit van het kleinood voor de prijs die de streekarchivaris ervoor heeft betaald: 68 gulden.

De 19de eeuw is de bloeitijd van de almanak. Ieder jaar verschijnt een groot aantal almanakken met mededelingen en verhandelingen voor een specifieke doelgroep. Zo worden ook thuis bij Eduard Douwes Dekker, alias Multatuli, almanakken gelezen, schrijft Dik van der Meulen in 2002 in zijn proefschrift over Multatuli (pagina 106). Ze zijn populair als sinterklaas- en kerstcadeau. De almanak bestaat als regel uit een gedrukt deel met informatie en een agendadeel, waarin afspraken worden vastgelegd en aantekeningen worden gemaakt.

Ook Dirk van Boetzelaer houdt zijn afspraken bij in zo’n almanak. Althans in 1884. Het is Dr. Starings Almanak voor den Noord-Brabantschen Landman, zeven en dertigste jaar, gedrukt voor de Leden der Noord-Brabantsche Maatschappij van Landbouw. Daarin staat dat E. Th. J. P. (Bertus) Neomagus (1825-1895) bestuurslid is van de afdeling Breda. Dat is de in Breda wonende administrateur van de Maatschappij voor Welstand en een goede bekende van de baron. D.C.C. (Dirk) van Boetzelaer blijkt lid te zijn van de afdeling Ginneken, zijn woonplaats. Dirk zet zijn naam en adres niet in het boekje, maar dat het hem heeft toebehoord is duidelijk.

De almanak, ter grootte van een flinke zakagenda, telt eerst ruim tweehonderd bladzijden met de meest uiteenlopende informatie over de bewerking van het land, de marktdagen, de landbouworganisaties en niet te vergeten advertenties. Het tweede deel bestaat uit een agenda, drie dagen per bladzijde. En die bevat aardige informatie voor mij als genealoog. Marie Neomagus noteert op donderdag 10 juli 1884 in haar handschrift: gestorven ’s nachts ten 4 uur. Dat is de sterfdag van haar man Dirk. Er is geen twijfel mogelijk: het is zijn (laatste) zakagenda.

De moeilijk leesbare potloodaantekeningen in de agenda vormen in feite een sterk verkort dagboek van de laatste maanden van baron Dirk. Dinsdag 15 januari 1884: Betsy voor het eerst weer naar cathegisatie. Betsy is dochter Elisabeth. Maandag 21 januari: ’s avonds Neomagus. De eerste vermelding van die naam. Het moet genoemde Bertus Neomagus zijn. Ook maandag 28 januari zien we weer Neomagus staan, maar de context is niet duidelijk. Op vrijdag 1 februari is Neomagus weer op bezoek, en laat gebleven. Dinsdag 5 februari staat Neomagus weer zonder verdere verklaring in de agenda. Woensdag 13 februari zie ik voor het eerst een duidelijke verwijzing naar zijn fysieke gesteldheid: bevond mij niet lekker.

Bij donderdag 14 februari: prachtig weer, later koel. Dirk schrijft, vanaf het moment – zaterdag 12 januari – dat hij de agenda in gebruik neemt, elke dag trouw op wat voor weer het is (geweest). De dagelijkse aantekeningen gaan verder over het al of niet naar school gaan van de nog thuiswonende kinderen Betsy en Vincent, logeren van andere kinderen, de zondagse kerkgang, het bezoek aan vergaderingen, over het al of niet met Marie p.tr. (per tram, dat is de paardentram) naar de stad of het Mastbos gaan, het schrijven van brieven, huishoudelijke zaken, zoals de was-, bleek- of strijkdag en het schoonmaken van de zolder, over bezoeken van en aan tal van relaties en een enkele keer over iets bijzonders, zoals het planten van een beuk, het repareren van de tuinpoort en het betalen van belasting. En meestal staat er tot slot: (’s avonds) thuis.

Ook op 14 februari lees ik: Visit Neomagus en Abbing. Neomagus kennen wel al. Abbing is Johan Abbing (1835-1902), predikant te Heeze, gehuwd met Johanna Neomagus (1831-1912), de jongste zus van Bertus. Beiden zijn leden van een andere tak van de Neomagi. Louise Neomagus (1904-2005), kleindochter van Bertus Neomagus, weet in 1984 te vertellen, dat haar vader, ook een Bertus Neomagus (1858-1924), als jongeman bij de Van Boetzelaers op bezoek gaat, met witte handschoenen aan.

Zondag 17 februari lees ik opnieuw visit Neomagus. Dat is een bezoek van Bertus aan Dirk in Ginneken, want als de baron zelf op bezoek gaat, zoals op maandag 3 maart, staat er: visit bij …., Neomagus en…….(onleesbaar). Bertus komt ook nog op woensdag 26 maart, de dag dat de grote was is gebleekt, en op 31 maart.

Woensdag 2 april noteert Dirk: loom, lui, hangerig. Paaszondag 13 april komt Bertus weer eens langs. Hij is sinds de zomer van 1883 weduwnaar en kan wel een verzetje gebruiken. Vrijdag 18 april komt Bertus opnieuw langs met zijn zwager, dominee Abbing. Zondag 20 maakt hij melding van tal van visites, waaronder een van de fam. Neomagus. Opnieuw, nu op donderdag 24 april, schrijft Dirk zich lui, loom en traag te voelen. Op 3 mei komt de dokter voor het eerst langs. Dinsdag 6 mei is Neomagus er weer eens. Vrijdag 9 mei is de mededeling duidelijk: ongesteld. De dokter komt weer langs. Zaterdag 10 mei hetzelfde. Zondag 11 mei krijgt Dirk veel visite, waaronder Neomagus, en komt ook de dokter weer. De dokter is er die week elke dag, ondanks de grote schoonmaak, en zondag 18 mei is Neomagus opnieuw van de partij.

De dokter, Loonen, laat zich ook de week daarna bijna elke dag zien. Marie gaat op zaterdag 24 mei Bertus feliciteren met zijn 59ste verjaardag. De dokter is er maandag 26 mei weer en dinsdag 27 mei maakt Dirk een wandeling met Marie. Het is mooi maar schraal weer. De nacht daarna is Dirk koortsig. ’s Woensdags komt Neomagus weer en donderdags dokter Loonen. Die komt ook op pinksterzondag 1 juni. Hij ziet dan een groot deel van de familie en kennissen.

Ook op 2 juni, tweede pinksterdag, krijgt hij veel bezoek. Bij de bezoekers horen Neomagus en Bertus. Mogelijk doelt Van Boetzelaer op Bertus sr. en Bertus jr. Tot en met die dag is de agenda dagelijks volgeschreven, meestal vier of vijf regels. Daarna staat er ineens maar heel weinig meer in. Zaterdag 7 juni lezen we alleen: Derksen, Neomagus. Op zondag 8 juni staat er: van de trap gevallen en op woensdag 11 juni is 2e consult Hoogenboom de laatste aantekening van Dirk van Boetzelaer in zijn agenda. Zoals gezegd overlijdt hij op 10 juli.

Bertus Neomagus doet – samen met de gemeentesecretaris van Ginneken – aangifte van het overlijden, waarbij Bertus aangeeft een neef van de overledene te zijn. Dirks vrouw Marie Neomagus en Bertus Neomagus zijn verre familieleden. In 1664 sterft hun beider voorvader Johannes Neomagus, predikant in Baerl. Het gaat dus om een wel héél erg verre neef…1

Een brief van de gemeente ’s Princenhage van 13 november 1905 bevat nog een bijzonderheid over baron Dirk, kortweg Bentz. Hij is, naar verluidt, bezweken aan kanker in de maag. Nooit zullen wij dat buikje weer zien schudden van ’t lachen.2

JN