X-7 Johannes Adrianus Neomagus
Comments : Off
(1827-1887), verificateur,
zoon van Godefridus, IX-14
De 38-jarige echtelieden Godefridus Anthoni Neomagus en Jacoba Beijnen krijgen ruim anderhalf jaar na hun huwelijk hun enige kind: Johannes Adrianus (Jan), geboren in Erp op zondag 16 december 18271 om 6 uur. Dominee Potholt doopt hem op 23 december in Veghel, waar de kerk van de hervormde gemeente van Veghel en Erp staat.2
Zij noemen hun zoon niet naar een van de grootvaders, zoals traditie is. Mogelijk wil de vader met deze namen de herinnering levend houden aan zijn jong gestorven broer Johannes (1787-1812) en zus Cornelia Adriana (1788-1810). Overigens, Johannes is vanaf de 16de eeuw de Neomagusnaam bij uitstek.
Bij vader
Ouders en zoon wonen van 1830 tot 1847 in Someren. Jan begint daar ook zijn ambtelijke loopbaan bij zijn vader als geagreëerd klerk (huidige spelling: geaggregeerd), dat is een klerk met bevoegdheid tot tekenen. Hij wordt per 19 oktober 1847 benoemd in Neeritter, Hertogdom Limburg.3 Zijn vader gaat met hem mee. Hij heeft er zijn laatste standplaats als ontvanger. Moeder komt kennelijk later. Ze staat in 1847 niet in Neeritter ingeschreven, in 1852 wel.Neeritter
Neeritter is in die tijd een nieuwe grensplaats; de officiële scheiding tussen Belgisch en Nederlands Limburg is eerst rond 1840 een feit. In het naburige Ittervoort is Thomas Laurens Ras ontvanger van in- en uitgaande regten, zoals dat officieel heet. Jan Neomagus ontmoet er dochter Maria Angelina (Lina) Ras, geboren in Maastricht op 15 augustus 1821, dochter van genoemde Thomas Laurens Ras en van Maria Isabella Maas.Familie Ras
Vader Thomas Laurentius Ras, op 25 december 1789 in de Stephenskerk in Nijmegen hervormd gedoopt als Laurenz, is in 1818 als sergeant-majoor bij het regiment Jagers gelegerd in Maastricht. Hij trouwt er in dat jaar de 19-jarige katholieke Maria Isabella Maas, geboren 1 april 1799.
Thomas is de zoon van horlogemaker Frederik Ras en van Isabella Fräser uit Kuik (Cuijk), later Nijmegen. Maria is de dochter van Servaas Joseph Maas, van beroep tissereaux (wever), later bonnetier (fabrikant van gebreide wollen goederen), geboren in Maastricht en wonend in Wijck bij Maastricht, op 37-jarige leeftijd in Maastricht overleden op 24 februari 1808, en van Anna Beatrix Goudert of Gouders, eerder echtgenote van Pierre Antoine Jongen. Anna is op 20 mei 1814 in Maastricht overleden, 42 jaar oud. De jonge bruid Maria Maas verliest haar vader dus als ze 8 jaar is, en haar hertrouwde moeder overlijdt als Maria 15 jaar is.
De ouders van Servaas Maas zijn ook bekend: Jacobus of Jacques Maas uit Wijck, koopman, later bonnetier, in 1818 huwelijksgetuige bij het huwelijk van kleindochter Maria met Thomas Ras, en Carolina Hinksman of Hingsmann. De ouders van Anna Gouders zijn Jan Gouders, koopman, en Maria Brapoels, beiden uit Maastricht.
Franse taal
Maria Maas, moeder van Lina Neomagus-Ras, is zoals gezegd geboren op 1 april 1799, in de Franse tijd. De geboorteakte maakt als geboortedatum melding van Treize Germinal An Sept (de 13de van de maand Germinal in het jaar 7). Ook de akte van het overlijden van Servais Maas in 1808 en van Anna Goudens in 1814 zijn in het Frans opgemaakt, zij het niet met de Napoleontische jaartelling.4. Bij de huwelijksakte van Thomas Ras en Maria Maas in 1818 zitten alle gegevens van de families Ras en Maas, zoals een uittreksel uit het doopregister van Nijmegen (Thomas Ras), de huwelijkstoestemming van de ouders van Thomas, de huwelijkstoestemming van de commandant van het regiment Jagers, een uittreksel uit het geboorteregister van Maastricht (Maria Maas), de toestemming van de grootvader voor het huwelijk van Maria Maas, een uittreksel van de overlijdensakte van Servais Maes en een uittreksel van de overlijdensakte van Anne Gouders. Deze huwelijksbijlagen zijn verplicht sinds de invoering van het burgerlijk huwelijk.
Ongehuwd
De niet gehuwde Jan Neomagus en Lina Ras verwekken in het vroege voorjaar van 1852 een kind. Dat geeft ongetwijfeld veel stof tot discussie in de kleine katholieke gemeenschappen van Neeritter en Ittervoort. Daar komt bij dat Jan nederduits-hervormd en Maria rooms-katholiek is, terwijl Lina ook nog zes jaar ouder is dan Jan.
Huwelijk
Op de zondagen 20 en 27 juni 1852 wordt het voorgenomen huwelijk in Ittervoort, Hertogdom Limburg, afgekondigd en op 1 juli 1852 is in Ittervoort de huwelijkssluiting5 tussen de 24-jarige geaggregeerd klerk en zijn 30-jarige bruid. De getuigen zijn Jan Colen (39, winkelier), Lambert van de Winckel (30, horlogemaker), Jacobus van de Pont (25, koopmanszoon) en Jacobus Donders (30, winkelier), allen uit Neeritter. De beide ouderparen zijn er ook bij.
Het paar trekt in bij de ouders Neomagus aan de Gasthuisstraat 55 in Neeritter.6 Op 19 december, ruim vijf maanden later, krijgen Jan en Lina een zoon, de eerste van zeven kinderen.
Kinderen
Deze kinderen zijn:
- 1.Johannes Jacobus Hendrik Karel (Karel), geboren in Neeritter, 19 december 1852. Volgt XI-5.
- 2.Maria Angelina Isabella (Lina), geboren in Ittervoort op 21 februari 1854. Volgt XI-6.
- 3.Maria Lauwrensia (later Laurentia) Elizabeth, geboren in Veenendaal 18 november 1855, overleden in Amsterdam op 8 juli 1859.
- 4.Francisca Davina, geboren in Amsterdam op 14 oktober 1857, overleden in Amsterdam op 29 april 1859.
- 5.Jacoba Christina Maria (Marie), geboren in Amsterdam op 6 maart 1859. Volgt XI-7.
- 6.Thomas Laurens Frans (Frans), geboren in Amsterdam op 4 januari 1861. Volgt XI-8.
- 7.Johannes Adrianus (Jan), geboren in Amsterdam op 14 oktober 1865. Volgt XI-9.
Religie
Als in 1824 Daniel Neomagus met een katholieke vrouw ‘moet’ trouwen, wordt kennelijk de afspraak gemaakt dat alle kinderen katholiek worden gedoopt. In 1852 bij het gedwongen huwelijk van Jan Neomagus, die oom zegt tegen Daniel, en een katholieke vrouw, wordt kennelijk een andere afspraak gemaakt: de dochters worden katholiek gedoopt, de zoons hervormd. Zo zien we in het bevolkingsregister van Veenendaal vader Jan en zoon Karel als NH ingeschreven, moeder en de beide dochters als RC. Ook in Nijmegen staan de mannen als hervormd ingeschreven en de vrouwen aanvankelijk als katholiek. Aanvankelijk, want de dochters Lina en Marie worden in 1877 lidmaat van de waalse gereformeerde gemeente in Nijmegen en doen dan ook hun belijdenis. Lina staat in Rotterdam weer als hervormd te boek. De zoons worden steeds als hervormd ingeschreven. Moeder Lina blijft haar hele leven katholiek.
De oudste dochter, geboren in Ittervoort, is daar uiteraard katholiek gedoopt. Ittervoort is een ‘rooms’ dorp. De tweede dochter ziet het levenslicht in Veenendaal, een gemeente waar het protestantisme diep geworteld is. Ten tijde van haar geboorte kent Veenendaal geen katholieke kerk. Volgens een medewerker van het gemeentearchief worden katholieke kinderen uit Veenendaal in die periode meestal gedoopt in Renswoude of Amersfoort.
Loopbaan
Een ambtenaar bij het Departement van Financiën, directe belastingen, in- en uitgaande regten en accijnsen, wordt vaak overgeplaatst om zich niet te ‘hechten’ aan de (dorps)gemeenschap waarin hij werkt. Ook Jan ziet dus alle hoeken van het land:
– 29-04-1846 Someren, geaggregeerd klerk
– 19-10-1847 Neeritter, geaggregeerd klerk
– 20-07-1853 Ittervoort, geaggregeerd klerk
– 01-05-1854 Schalkwijk, commies 4de klasse
– 01-04-1855 Veenendaal, commies 4de klasse. Het gezin Neomagus wordt er 4 april 1855 ingeschreven in de Weverstraat, nu een deel van de Hoofdstraat. Veenendaal heeft dan juist een watersnood achter de rug, die elf levens eist. Begin maart staat een groot deel van het rivierengebied onder water, breekt ook de Griftdijk tussen Rhenen en Wageningen door en loopt de Gelderse Vallei vol. In Veenendaal staat het water tweeënhalve meter hoog. Bij het station staat een monument dat daaraan herinnert.
– 01-05-1856 Amsterdam, commies 4de klasse, vanaf 01-01-1862 commies 3de klasse, vanaf 01-01-1865 commies 2de klasse, vanaf 01-10-1870 commies-verificateur 2de categorie
– 01-01-1872 Venlo, commies-verificateur 1ste categorie
– 01-05-1873 Gennep, visiteur op het spoorwegstation. Gennep is de grenshalte in de lijn Boxtel-Veghel-Uden-Gennep-Wesel van de Noord-Brabantsche Duitsche Spoorwegmaatschappij, NBDS. Die lijn is op 15 juli 1873 opengesteld voor reizigersvervoer. Jan Neomagus begint er op 1 mei; hij is kennelijk een van de kwartiermakers.
– 01-06-1874 Nijmegen
– 01-10-1877 Lobith, verificateur 3de categorie
– 01-04-1878 Rotterdam
– 01-02-1885 eervol ontslag.
Roeijer en scheepsmeter
Uit de signalementsstaat van 31 december 1869 te Amsterdam blijkt, dat Jan Neomagus de volgende bijzondere functien heeft: roeijer, scheepsmeter, weger van accijnsgoederen en tevens belast met de visitatiedienst. Hij heeft dan een vast traktement van 540 gulden, toelages van totaal 330 gulden, totaal 870 gulden per jaar (in 2015: 9.430 euro).
Een roeier is, volgens Van Dale, iemand die in havens helpt bij het meren, losmaken en ‘verhalen’ van (zee)schepen. Een andere betekenis is: de ambtenaar die vaten roeit, ofwel de inhoud peilt of meet. Die functie bekleedt onder meer Daniel Neomagus, oom van Jan.
Signalement
Het signalement geeft hem de beoordeling ‘goed’ voor gedrag, lichaamsgestel, maatschappelijke positie, geschiktheid in den omgang met publiek en geschiktheid voor dienstgeleider. De beoordeling ‘voldoende’ is er voor gezond oordeel, algemene kennis, administratieve bekwaamheid en ijver voor de dienst.
Bij de zijn ontslagverlening komt ‘middelmatig’ vier keer als oordeel op de signalementstaat te staan, onder meer voor lichaamsgestel. Met andere woorden: Jan is toe aan zijn pensioen. Hij is dan inmiddels, behalve verificateur 3de categorie, scheepsmeter voor de binnenschepen (sinds 1863) en scheepsmeter voor de zeeschepen (sinds 1877). Zijn vast traktement is in 1884: 1200 gulden, de standplaatstoelage 180 gulden. Verder krijgt hij enkele kleine bedragen, waaronder ruim 10 gulden als ‘aandeel in boete’. Totaal zit hij op 1671 gulden (19.780 euro), waarvan 1380 gulden de pensioengrondslag is. Zijn pensioen bedraagt 708 gulden per jaar (8.790 euro).
Overlijden
Jan Neomagus geniet maar kort van zijn pensioen. Hij sterft op 9 april 1887, 59 jaar oud, in Rotterdam, waar de familie woont op het adres Vasteland 8. Dat is vlak bij zijn werk op de Boompjes, het pal aan de Maas gelegen centrum van de douaneactiviteiten. Het huidige adres Vasteland 8 maakt deel uit van een kantorenflat, pal aan de voet van de Erasmusbrug, vlak bij de Leuvehaven. Uit de notariële akte van 29 juni 1887 blijkt dat Jans vrouw en vijf kinderen die dan in leven zijn, de erfgenamen zijn.7Actieve vrouw
Van Jan Neomagus zeggen zijn superieuren in 1884 dat zijn gezond oordeel en vlugheid van begrip ‘middelmatig’ zijn. Lina lijkt assertiever te zijn. Dat blijkt uit de correspondentie die zij voert met de (hoogste) chefs van haar man.8 Op 30 oktober 1872 schrijft ze vanuit Venlo over hetgeen haar man allemaal is aangedaan sinds het begin van zijn loopbaan. Het komt er in feite op neer, dat het gezin van zeven personen een te laag inkomen heeft en genoodzaakt is bij boerenmensen buiten de stad op kamers te wonen. Ze vraagt haar man te bevorderen tot verificateur 3de categorie.
Request
Op 16 mei 1874 stuurt Jan Neomagus vanuit Gennep zelf een rekest aan de minister. Hij zegt voor de derde keer in twee jaar overgeplaatst te worden (naar Nijmegen) zonder verhuiskostenvergoeding en vraagt opnieuw bevordering tot verificateur 3de categorie. Op 19 juni 1974 komt er een brief van Jan vanuit zijn nieuwe standplaats Nijmegen met andermaal hetzelfde verzoek tot bevordering, met redenen omkleed.Lobith
Op 16 oktober 1877, Lobith is juist de nieuwe standplaats en de bevordering is 1 oktober een feit geworden, schrijft Lina (nog vanuit Nijmegen, haar man is al vertrokken) naar een ‘hoogedelgestrenge’ controleur in Den Haag: Vreselijk is onze positie. Ik weet niet op welke wijze mij te uiten, teneinde ons treurig wedervaren aan het daglicht te brengen. Hoewel de overplaatsing van Nijmegen naar Lobith gepaard gaat aan een bevordering, is mevrouw Neomagus erg boos omdat de toekomst van haar vier thuiswonende kinderen op het spel staat.
Ze schrijft zich jarenlang veel genoegens te hebben ontzegd en in de grootste zuinigheid te hebben geleefd om haar kinderen een goede scholing te kunnen geven. En nu, een jaar voor ze examen kunnen doen, komen ze in Lobith terecht. Alleen met de kinderen in Nijmegen blijven wonen is te kostbaar. Over een jaar vindt ze elke overplaatsing goed, maar nu ziet ze haar illusies in rook opgaan. Lina vraagt in een nogal dramatische gestelde brief om herplaatsing van haar man in Nijmegen, Arnhem, Utrecht of Dortrecht, zoals haar schrijfwijze is.
Rotterdam
Uit een brief van 19 december 1877 vanuit Lobith blijkt, dat het ministerie niet op haar verzoek is ingegaan. In een meer onderdanig gestelde brief herhaalt Lina haar verzoek. Ze noemt daarbij ook ene Beijnen als referentie. Beijnen is de naam van haar schoonmoeder; mogelijk heeft die een familielid met invloed. Haar gebed wordt per 1 april 1878 verhoord met de benoeming van haar man in Rotterdam. Het is zijn laatste standplaats.
Woonellende
Voor het zover is woont het gezin Neomagus van 1856 tot 1872 in Amsterdam. Daar komen er twee kinderen bij en overlijden er twee. Er heerst in die jaren een cholera-epidemie. De huisvesting is in die grote stad nogal bedroevend, zoals blijkt uit de behandeling van een aanklacht van Jan Neomagus over zijn huiseigenaar.9 Jan woont aan de Ouden Zijds Agterburgwal (nu Oudezijdsachterburgwal), bij het Rusland, buurt B nummer 248, op een bovenhuis. Hij huurt op de tweede verdieping twee kamers en een deel van de achterzolder. Hij heeft dan vijf kinderen, de oudste 15, de jongste nog geen 2 jaar oud. De elders 
wonende eigenaar brengt in het portaal een ‘niet afloopend privaat’ aan, ook wel ‘geheim gemak’ genoemd, voor de bewoners die ónder Neomagus wonen, maar daar heeft de familie Neomagus veel hinder van. Bovendien heeft de eigenaar de buiten op de stoep staande regenbak met een slot afgesloten, terwijl Neomagus volgens zijn zeggen het vrije gebruik van de regenbak heeft.De rechter vindt dat het privaat bij meerdere woningen hoort, dat men als huurder weet dat men enige overlast heeft en dat de huurprijs daarop afgestemd is. En wat de regenbak betreft, de rechter vindt dat Neomagus niet kan bewijzen dat het vrije gebruik contractueel is overeengekomen. Neomagus wordt niet ontvankelijk verklaard en veroordeeld in de kosten…
Nijmegen
Van 1 juni 1874 tot 1 oktober 1877 woont Jan Neomagus in Nijmegen, in de Romeinse tijd Noviomagus of Neomagus geheten. Jan lijkt de eerste Neomagus die in Nijmegen verblijft.10Het gezin met vijf kinderen gaat er wonen aan de Grotestraat wijk C nummer 31 en woont ook nog in wijk D nummer 329.11 Vandaar wordt men op 3 oktober 1877 uitgeschreven naar de gemeente Herwen en Aerdt, waarin de nieuwe standplaats Lobith ligt.
Van Poppelen
In Nijmegen vindt dochter Lina haar man George van Poppelen. Zij krijgt als enige van de zoons en dochters van vader Jan Neomagus en moeder Lina Ras kinderen en de huidige familie Van Poppelen komt danook deels voort uit de Brabantse protestantse tak Neomagus. In Nijmegen is de familie Van Poppelen in de 19de eeuw talrijk vertegenwoordigd, maar ook de familienaam Ras komt er veel voor. Geboorten en overlijdens van Neomagi zijn er in de 19de eeuw in Nijmegen niet.
Rotterdam
De familie Neomagus verhuist niet alleen vaak van de ene plaats naar de andere, eenmaal op een standplaats waar men langer verblijft, verhuist men daar ook nog. Het lage inkomen noodzaakt kennelijk om steeds naar een goedkope(re) huurwoning uit te zien. Dit zijn de verhuisbewegingen in Rotterdam, waar Jan per 1 april 1878 is benoemd:12
- – Diergaardesingel 58, waar drie gezinnen wonen; er zijn dan nog vier kinderen thuis
- – Jacobusstraat (zonder nummer), waar in 1878 ook de oudste zoon Karel vanuit Neeritter in komt wonen
- – Boomgaardslaan 63 (thans Boomgaardsstraat), vanwaar Karel in 1879 naar Someren gaat
- – Eendragtstraat 70, vanwaar de kinderen uitvliegen maar ook steeds weer enige tijd terugkomen
- – Vasteland 8, waar Jan op 9 april 1887 overlijdt
- – Josephstraat 198
- – Nieuwe Binnenweg 406
- – Volmarijnstraat 55.
In Rotterdam liggen alle adressen bij elkaar in een gebied van ongeveer een vierkante kilometer, omsloten door Heemraadsingel, Coolsingel, Weena en Westzeedijk. Dat is in de tweede helft van de 19de eeuw de uitbreiding van Rotterdam, nu bekend onder de naam het Oude Westen.
Lichaamsgebreken
Na de Eendragtstraat, in de periode tussen 22 oktober 1885 (na Jans pensionering op 1 februari) en 4 februari 1887 wonen Jan en Lina met enkele kinderen in Veghel13 en in Den Haag. Jan krijgt een pensioen van 708 gulden (8.790 euro) per jaar. Als reden voor zijn ontslag worden zonder nadere uitleg ‘lichaamsgebreken’ opgevoerd, zoals blijkt uit een Kamerstuk over toegekende pensioenen. Op 29 april 1886 verkoopt hij in Veghlel voor 219 gulden roerende goederen. Amper twee maanden na terugkeer in Rotterdam, komt Jan te overlijden, op 9 april 1887.
Den Haag
Op 6 oktober 1898 gaat Lina weer naar Den Haag,14 samen met de jongste zoon Jan, die overigens niet bij haar inwoont. In Den Haag woont sinds 1897 ook zoon Frans, drogist. Lina krijgt jaarlijks een weduwenpensioen. In 1888 gaat het om 621 gulden (8.080 euro), in 1893 om 230 gulden (3.033 euro). De laatste toekenning is 397 gulden met ingang van 1 januari 1908. Daar profiteert ze niet van, want Lina overlijdt in Den Haag op 11 november 1907, ruim twintig jaar na haar man, 86 jaar oud.RANB, BS Erp.↩
FAJN, kopie van een handschrift van moeder Jacoba Beijnen. Het is niet duidelijk of de geboorte ‘s morgens of ‘s avonds om 6 uur is.↩
ARA, Stamlijsten belastingambtenaren 1870-1916, inv. 6174-6227.↩
GA Maastricht↩
GA Hunsel, kopie in FAJN.↩
GA Hunsel, kopie in FAJN.↩
FAJN, kopie van akte van erfrecht, notaris Maronier Rotterdam, 1887.↩
ARA
, bijlagen bij de stamlijst.↩RANH, inv. AR Amsterdam, code 198, nummer 3648, klapper rekesten algemeen 16-12-1867, nr. 569.↩
In 1998 woont de bedrijfseconoom Laurens Neomagus in Nijmegen, waar hij ook studeert. Hij is een lid van de Hollandse of Delftse tak van de familie Neomagus.↩
GA Nijmegen, bevolkingsregister Nijmegen 1870-1880, klapper 175/6, C1-85, D8-38, D8-58.↩
GA Rotterdam, bevolkingsregisters.↩
Erp bij Veghel is de geboorteplaats van Jan Neomagus; Veghel de plaats waar hij is gedoopt.↩
HGA, BR 1895-1913, fiche 5213. De inschrijving is 10 oktober.↩
