In de jaren 1964 tot 1967 woon ik in Engelen en Hintham, beide nu gemeente ’s-Hertogenbosch, waar ik werk bij het Brabants Dagblad. Ik ben op 1 augustus 1964 getrouwd, maar het gaat in verschillende opzichten niet goed met het huwelijk en mede daardoor met mezelf. Ik ben op dat moment nog diepgelovig. Hoe ik aan de wetenschap kom weet ik niet, maar de in 1909 heilig verklaarde pater Clemens Maria Hofbauer (1751-1820) staat bekend als patroon van hopeloze zaken. Ik koop een scapuliermedaille met zijn beeltenis. Een scapulier draag je eigenlijk op je borst, maar ik doe de medaille in mijn portemonnee.

Hofbauer is een pater Redemptorist. In de Bossche St. Josephstraat staat een kerk van deze paters. Daarin is een altaar gewijd aan de heilige. Ik schiet bij tijd en wijle de kerk in om bij Hofbauer te bidden. Ik heb dan nog niet in de gaten dat je zo je hopeloze zaken niet oplost.

Een kleine veertig jaar later ben ik voor de biografie van zijn vader Leo in gesprek met mijn neef Leo. Hij vertelt me dat zijn moeder, Jo Neomagus-Goossens, voor zijn geboorte vaak vanuit haar woonplaats Etten-Leur naar het zeven kilometer verderop gelegen Bosschenhoofd fietst, waar een kapel staat ter ere van Clemens Maria Hofbauer. Ze doet dat omdat ze, in 1935 getrouwd met mijn oom Leo Neomagus, maar geen kinderen krijgt. En ze roept daarvoor de hulp in van de heilige Clemens.

Als op 11 mei 1945 een zoon wordt geboren, is de dankbaarheid groot. De zoon krijgt de naam van zijn vader Leo, van zijn peetoom Harrie van moederszijde en…. van de heilige Clemens Maria Hofbauer: Leopold, Henricus, Clemens, Maria Neomagus. Ik weet nu waarom mijn tante Jo zo buitengewoon hartelijk, warm, bezorgd en moederlijk is als ik in de oorlogsjaren als kleuter bij haar logeer. Ze mist op dat moment een jochie als ik!

In april 2008 loop ik door het centrum van Wenen. Op de hoek van de Seilerstätte en de Johannesgasse zie ik hoog in de gevel een borstbeeld. Wenen wemelt van de borstbeelden en herdenkingsplaquettes. Even daarvoor, op de gevel van het beroemde café Sachter, zie ik bijvoorbeeld een plaat die eraan herinnert dat de componist Vivaldi daar één jaar heeft gewoond. Het borstbeeld dat ik in de Seilerstätte zie, is van Clemens Maria Hofbauer. De herinneringen aan mijn hopeloze tijd en aan het verhaal van Leo komen boven. Ik maak een paar foto’s, ook voor Leo, en verdiep me thuis het leven van Clemens.

De website www.redemptoristen.nl geeft veel informatie. En ook een in 2001 uitgegeven boekje bij gelegenheid van zijn 250ste geboortedag. Dat boekje koop ik in de kapel in Bosschenhoofd. Wanneer ik in begin mei 2008 een vrouw die haar hond uitlaat de weg vraag naar de kapel van Clemens Maria Hofbauer, denkt ze even na en roept dan uit: ‘O, d’n Clemens’. Waarna ze me de weg wijst. De kapel is tegen de parochiekerk aangebouwd en heeft een eigen ingang. Er komen nog steeds veel mensen gezien het aantal brandende kaarsen.

Clemens Maria Hofbauer komt uit Bohemen-Moravië – nu Tsjechië -, is aanvankelijk kluizenaar in Italië. Clemens is zijn kluizenaarsnaam; hij heet eigenlijk Johann. Hij werkt daarna met name in Warschau en in Wenen als zielzorger en prediker, waarbij armen en wezen zijn bijzondere belangstelling hebben. In Wenen is hij als rector verbonden aan de kerk en het klooster van de Ursulinen, gebouwen die daar nog steeds staan, zij het nu met een andere functie. Clemens leeft en werkt in een tijd dat het rooms-katholieke geloof onder invloed van de Verlichting het moeilijk heeft. Zo is het stichten van kloostergemeenschappen in Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland en later ook in Polen verboden. Hij krijgt van zijn orde de opdracht de congregatie ten noorden van de Alpen te vestigen. Maar alles wat Clemens onderneemt, lijkt te mislukken. Van de vijfentwintig pogingen tussen 1795 en 1820 om tot kloosterstichtingen te komen, slaagt er één.

Op de dag van Clemens’ dood, 15 maart 1820, doet keizer Frans I de belofte de congregratie te erkennen. Op 19 april 1820 volgt het decreet met de overdracht van de kerk van Maria am Gestade aan de Redemptoristen. Vanaf 1820 ontstaan tal van Redemptoristenkloosters, onder meer in Frankrijk, België, de Verenigde Staten en in Nederland (Wittem, 1836).

Leo bedankt me voor de toegezonden foto’s. Hij zegt enkele jaren tevoren ook in Wenen te zijn geweest en toen de kerk van Maria am Gestade te hebben bezocht, waar Clemens begraven is. Een gotische kerk aan de Salvatorgasse, ook in het centrum van Wenen, dicht bij het oude raadhuis. De gevelsteen kent hij niet en ik op mijn beurt ben niet op de hoogte van de kerk Maria am Gestade. Zo hebben onze wegen elkaar in Wenen gekruist.

De kerk van de Redemptoristen in ’s-Hertogenbosch is intussen al jaren onder de naam Orangerie een ruimte voor (soms ruige) feesten en partijen….

JN